Altının dünyada en çok bilinen emtialardan biri olması sebebiyle bireyler de yatırım yapmak ya da varlıklarının değerini korumak için sıklıkla sarı metale yönelmektedir.
Ancak bu değerli metale yatırım yapmadan önce, altının parasal değerinin aslında çoğu zaman piyasa güçleri tarafından şekillendirildiği bilinmeli ve buna uygun olarak strateji geliştirilmelidir.
Eğer siz de altın fiyatlarını neyin etkilediğini öğrenmek ve altın fiyatlarındaki yükseliş ya da düşüşü öngörebilmek istiyorsanız, aşağıda detaylarını vereceğimiz yedi temel katalizörü takip edebilirsiniz.
Altın fiyatını etkileyen temel faktörler nelerdir?
Altın, geçmişi Antik Mısır'a kadar uzanan bir tarihe sahiptir ve küresel ekonomide oldukça etkili bir emtiadır.
Arz ve talep yönlü faktörler sebebiyle dalgalanan altın fiyatları da altının araçsal değerinin ötesinde kazanç sağlayacak bir enstrüman olarak görülmesine yol açmaktadır.
Tarihsel olarak ise yüksek enflasyon dönemlerinin altına olan ilgiyi artırdığı düşünülmektedir. Çünkü yatırımcılar bu dönemlerde itibari para birimlerinden altına doğru kaçma eğilimindedir. Ancak bu dönemlerde merkez bankalarının enflasyonu kontrol altına almak için uyguladığı para politikaları, altın fiyatının hareketinde kilit rol oynamaktadır.
Öte yandan ticareti yapılabilen bir emtia olarak altın, ABD doları cinsinden ifade edilir ve bu da dolar ile ters bir ilişkisinin olduğuna işaret eder. Böylelikle ABD doları diğer para birimleri karşısında yükseldiğinde, altının daha pahalı hale gelerek, fiyatının düşmesi beklenebilir.
Özetle altın fiyatlarının hareketinde pek çok faktör etkili olabilmektedir. Bu sebeple yazımızın devamında altın fiyatlarının seyrini etkileyebilecek 7 temel faktörü sizinle paylaşacağız.
İşte altın fiyatlarını etkileyebilecek 7 temel katalizör:
1. Para politikası/Fed konuşması
Altın fiyatları üzerindeki belki de en büyük katalizör, Fed tarafından uygulanan para politikasıdır.
Buna göre faiz oranları, "fırsat maliyeti" olarak bilinen bir faktör nedeniyle altın fiyatları üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.
***Fırsat maliyeti (Opportunity cost), başka bir yatırımda daha büyük bir kazanç potansiyeli için bir yatırımda neredeyse garantili bir kazançtan vazgeçme fikridir.
Faiz oranlarının tarihi düşük seviyelerine yakın seyretmesiyle, tahviller bazı durumlarda ülkelerin enflasyon oranından daha düşük nominal getiri sağlamaktadır. Bu da nominal kazanç yaşanmasına rağmen reel olarak kayıp oluşmasına yol açmaktadır. Bu durumda altın ise sabit getiri sunmamasına rağmen varlıklarının enflasyon karşısında değer kaybetmesini istemeyen yatırımcılar için cazip bir yatırım fırsatı haline gelmektedir.
Bu senaryoda faize dayalı varlıklardan vazgeçmenin fırsat maliyeti düşükken, tersi durumda kredi faizleri yükseldikçe yatırımcıların altından vazgeçme olasılığı artacaktır çünkü daha yüksek bir garantili getiri elde etme imkanı bulunmaktadır.
Öte yandan para politikası hamlelerini şekillendirebilecek Fed yetkililerinin yorumları da altın piyasalarını hareketlendirebilecek potansiyele sahiptir.
Buna göre yaklaşık altı haftada bir toplanan Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC), ABD ekonomisinin durumunu ve para politikasının geleceğini tartışmaktadır. Eğer FOMC yetkilileri bu toplantılar öncesinde yakın gelecekte faiz oranlarının yükselebileceğini ima eden bir duruş sergilerse, altın fiyatı bir kez daha faiz getiren varlıklardan vazgeçmenin fırsat maliyeti yükseldiği için baskı altında kalabilir. Ancak FOMC yetkililerinin faizlerin sabit kalacağını ya da indirileceğini ima etmesi halinde, altın fiyatları yükseliş eğilimine girebilir. Bunun sebebi ise yine faize dayalı varlıklardan vazgeçmenin fırsat maliyetinin düşük kalmasından kaynaklanmaktadır.
2. Ekonomik veriler
Altın fiyatlarını etkileyen bir diğer faktör de dünyanın en büyük ekonomisi olarak görülen ABD’nin genel ekonomik durumuna ilişkin verilerdir.
Buna göre ABD’de açıklanacak istihdam raporları, ücret verileri, imalat verileri ve GSYH büyümesi gibi daha geniş tabanlı veriler, Fed'in para politikası kararlarını etkileme potansiyeli sebebiyle altın fiyatları üzerinde de etkili bir katalizördür.
Genel ekonomik konjonktürde daha güçlü bir ABD ekonomisinin (düşük işsizlik, istihdam artışı, üretim genişlemesi ve %2'nin üzerinde GSYH büyümesi) altın fiyatlarını düşürme eğiliminde olduğu kabul edilir. Güçlü ekonomik büyüme ise Fed'in para politikasını sıkılaştırmak için harekete geçebileceği anlamına gelerek, yukarıda tartışılan fırsat maliyeti dinamiğini de etkilemektedir.
Öte yandan, daha zayıf istihdam artışı, artan işsizlik, zayıflayan imalat verileri ve güçsüz bir GSYH büyümesi, faiz oranları konusunda güvercin bir Fed senaryosu yaratarak, altın fiyatlarının da yükselişine destek olabilir.
3. Arz ve talep
Ekonominin en temel kavramlarından biri olan ancak sıklıkla göz ardı edilen bir nokta ise arz ve talep koşullarıdır. Bu koşullar, diğer tüm varlıklarda olduğu gibi altın fiyatlarını etkileme potansiyeline sahiptir.
Buna göre herhangi bir mal veya hizmette olduğu gibi, kısıtlı veya düşük arz ile artan talep, o mal veya hizmetin fiyatlarını yükseltme eğilimindedir. Tersine bir durumda ise durgun veya zayıf talebe rağmen aşırı artan arz, fiyatları düşürebilir.
Altın talebinde özellikle dikkat edilmesi gereken bir nokta ise bireylerin talebinin yanında merkez bankalarının talepleridir. Çünkü merkez bankaları altın rezervlerini oluştururken özellikle bireysel yatırımcıların aksine gelecek yılların ekonomik projeksiyonlarına göre hareket etmekte ve kasalarında buna göre altın rezervi saklamaktadır.
Kimler altın satın alır?
Altın, eşsiz özellikleri nedeniyle imalatta; değerli tarihi ve işlenebilirliği nedeniyle mücevheratta ve bir değer deposu ve çeşitlendirme kaynağı olması nedeniyle bir yatırım aracı olarak kullanılmaktadır. Altın talebindeki bu üç ana oyuncuya ek olarak, merkez bankaları da küresel alımların önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.
Dolayısıyla dünya altın talebi dört ana sektöre ayrılmaktadır
Mücevher: Dünya talebinin yaklaşık %50'sini temsil etse de, payı yıllar içinde azalmaktadır.
Yatırım: Yatırımcılar tarafından satın alınan yıllık altın hacminin son 30 yılda %235 arttığı bu sektör, en büyük büyümeyi yaşayan talep sektörüdür.
Merkez bankaları: Uluslararası merkez bankaları son yıllarda talebin giderek daha önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.
İmalat: Altın birçok yenilikçi endüstride kullanılmaktadır (nanoteknolojiler, mühendislik, çevre, güneş, vb.).
Her bir sektöre yönelik talep, teknolojik gelişmelere veya önemli yerel ve küresel ekonomik eğilimlere bağlı olarak bir yıldan diğerine değişme eğilimindedir.
4. Enflasyon
Altın fiyatlarını etkileyebilecek dördüncü bir faktör de mal ve hizmet fiyatlarındaki artıştır. Bir kesinliğe sahip olmamakla birlikte, enflasyon koşullarının altın fiyatlarını yükseltme, deflasyon seviyelerinin ise altın üzerinde baskı yaratma potansiyeline sahip olduğuna inanılmaktadır.
Öte yandan enflasyon, ekonomik büyüme ve genişlemenin de bir işaretidir. Ekonomi büyüdüğünde de Fed'in para arzını genellikle genişletmesi beklenir. Para arzının genişletilmesi de dolaşımdaki her bir paranın değerini düşürerek, altın gibi değer deposu olarak algılanan varlıkların satın alınmasını daha pahalı hale getirir. Bu nedenle para arzının hızla genişlediği niceliksel gevşeme programları fiziki altın fiyatları için olumlu görülmüştür. Ancak böyle dönemlerde daha fazla karlılık elde edebilmek için hisse senedi gibi alternatif yatırım araçları da takip edilmelidir.
Özetle faiz oranları ve enflasyon arasındaki ilişkinin altın fiyatları üzerinde doğrudan yönlendirici bir faktör olduğu söylenebilir.
5. Döviz hareketleri
Para birimlerinin hareketi de (özellikle de ABD dolarının) altın fiyatlarını etkileyen bir başka güçlü etkendir.
Düşen bir ABD doları dünyadaki diğer para birimleri ve emtiaların değerini artırarak, altın fiyatlarını yükseltme eğilimindedir.
Tersi bir durumda ise genellikle büyüyen bir ABD ekonomisi güçlenen ABD dolarını destekleyerek altın fiyatlarını da aşağı çekmektedir.
6.ETF'ler
Bu yedi faktör arasında piyasayı hareketlendirmek için tasarlanmamış, ancak yine de piyasa üzerinde kısıtlı da olsa etkisi olan elektronik yatırım fonları ya da ETF'ler vardır.
ETF'ler, yatırımcıların satın alabileceği, likiditeyi artıran ve risklerini minimum maliyetle çok sayıda varlığa yayma potansiyeline sahip sepet fonlardır.
En büyük altın ETF'si olan SPDR Gold Shares ETF, yatırımcılardan gelen talebe göre fiziksel külçe satın alır veya satar. Altına yönelik yatırım talebi değiştikçe, fiyat ETF'lerin alım ve satım faaliyetlerinden etkilenebilir. Altın ETF'lerine yönelik nakit girişleri ETF'lerin satın alma faaliyetlerinin de artmasına neden olmakta, bu satın alma faaliyetlerinin ise altın fiyatı üzerinde olumlu bir etkisinin olması beklenmektedir.
Bu sebeple altın yatırımcılarının bu fonların alım satımlarını takip etmesi kritik öneme sahip olacaktır. Öte yandan ülkemizde alternatif olarak piyasaya sürülen ALTIN.S1 (Darphane Altın Sertifikası) gibi ürünlerde bulunmaktadır. Yatırımcılar altın yatırımı sırasında bu ürünün fiyatını da takip ederek, kendilerine özel bir strateji geliştirebilir.
7. Belirsizlik
Son olarak, geniş belirsizlik faktörü de altın fiyatlarını etkileyebilmektedir.
Buradaki en önemli başlıklar ise siyasi belirsizlik veya istikrarsızlıklardır. Örneğin, Brexit'in İngiltere ve Avrupa için nasıl sonuçlanacağını, ABD'de 45. başkanın kim olacağını ve Orta Doğu'daki terör tehditlerinin üstesinden gelinip gelinemeyeceğini bilmemek, küresel büyüme belirsizliğine katkıda bulunabilecek ve altın fiyatlarının yükselmesine yardımcı olabilecek faktörlerdir.
Yatırımcıların aklında tutması gereken tek şey ise belirsizliğin bu diğer noktaların çoğu gibi ölçülebilir bir istatistik olmadığıdır. Buna göre belirsizlikler, yatırımcıya bağlı olarak değişebilen tamamen psikolojik bir faktördür ve bir olaydan diğerine farklılık gösterebilir.
Altın endüstrisinin başlıca aktörleri kimlerdir?
Altının fiyatını etkileyen unsurları öğrendikten sonra fiyat faktörler üzerinde belirleyici olabilecek sektördeki aktörlerin de bilinmesi gerekmektedir.
Buna göre dünyadaki altının çoğu az sayıda ülke tarafından üretilmektedir: Çin, Güney Afrika, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Rusya, Kanada, Brezilya veya Endonezya.
Madenden çıkarıldıktan sonra altın ise tedarik zinciri içerisinde yolculuğuna devam etmektedir.
Bu tedarik zinciri, madencilik ile nihai tüketici ürünü (akıllı telefon, güneş paneli vb.) veya yatırım ürünü (külçe, madeni para vb.) arasındaki her adımda değişkenlik gösterebilir.
Altının geri dönüşümü de metalin tedarik zincirinin ayrılmaz bir parçasıdır; mücevherler, madeni paralar ve altın içeren endüstriyel ürünler (bilgisayarlar, akıllı telefonlar, vb.) geri kazanılır ve rafinerilere gönderilir, burada geri dönüştürüldükten sonra içerdikleri altın zincire yeniden entegre edilir.
İşte tüm bu adımları daha iyi anlamanızı sağlayacak bir grafik:
Kaynak: Goldavenue
Altın fiyatları 2024’te ne olur?
Yukarıda bahsettiğimiz altın fiyatlarının yükselişini etkileyebilecek faktörlerin değişkenliği altının gelecekte nasıl bir performans sergileyeceğinin belirsizliğini artırmaktadır. Buna göre piyasalardaki süregelen dalgalanma analistlerin uzun vade altın tahmini yapmasını zorlaştırmakta ve sadece 2024 yılına kadar altın fiyat tahmininde bulunmasına neden olmaktadır.
Buna göre son olarak ANZ Research analistleri 13 Mayıs'ta yayımladıkları analizde yüksek faiz oranlarını ve güvenli liman talebini başlıca nedenler olarak göstererek, altın fiyat tahminini yükseltmişti.
ANZ Research analistleri, değerli metalin 2023 sonunda 2.100 dolardan işlem görmesini beklediklerini belirterek, Eylül 2024'e kadar 2.200 dolara çıkabileceğini öngördü.
Dünya Altın Konseyi (WGC) de altın fiyatlarının yılın ikinci yarısında pozitif bir görünüm sergilemeye devam etmesini beklediklerini duyurdu.
WGC'nin raporunda, gelişmekte olan merkez bankalarının parasal sıkılaştırma süreçlerinin sonuna yaklaştığı, piyasalardaki ortak beklentinin ABD ekonomisinin bu yılın sonlarına doğru ılımlı bir daralma kaydetmesi yönünde olduğu belirtildi.
Raporda, “Bu ortamda, altının yılın ilk yarısındaki pozitif getirilerini takiben, daha zayıf dolar ve tahvil getirilerinin de etkisiyle destekleyici bir görünüm sergilemeye devam etmesini bekliyoruz.” ifadesine yer verildi.
Konseyin raporunda, “Ekonomik koşulların kötüleşmesi halinde altın daha güçlü bir yatırım talebi ile karşılaşacaktır. Tam tersine (ekonomide) yumuşak bir iniş ya da daha sıkı bir para politikası (altında) yatırımların azalmasına yol açabilir.” değerlendirmesine yer verildi.
Raporda, yatırımcıların para politikası ile ekonomik performans arasındaki tarihsel boşluk göz önüne alındığında sert bir inişin hala devam edebileceğinden endişe duyduğu da belirtildi.
