Faktoring bir ticari finansman yöntemidir. Faktoring, alacakların veya alacaklıların finansmanı olarak da tarif edilmektedir. İngilizce’de aracı anlamına gelen “factor” kelimesinden türetilen “Factoring”, aracıya havale etmek demektir. Türkçe’de kelimesi, faktoring hizmeti yapan faktoring şirketine “Faktör” adı verilir.
Faktoring Nedir?
Faktoring, alacaklıların alacaklarını bir aracı firmaya yani faktoring şirketine devrederek belirli bir bedel veya komisyon karşılığında daha erken tahsil etmelerini sağlayan bir finansman yöntemidir. Firmalar, vadeli olarak sattıkları mal ve hizmet karşılığında müşterilerden aldıkları çek ve senetleri veya müşterileri adına kestikleri faturaların tahsilatında zorluk veya gecikme yaşamamak için veya vadeli çalışılan piyasalarda alacaklarını daha hızlı döndürebilmek için faktoring şirketlerine başvururlar.
Faktoring işleminde faktoring hizmeti veren tarafa “Faktor”, faktoring hizmeti alan müşteriye “Satıcı”, faktoring şirketine temlik edilen alacağın borçlusuna da “Borçlu” adı verilir.
Kısaca Faktoring Nedir?
Faktoring, satıcı şirketlerin alacaklarını faktoring şirketi adı verilen üçüncü şahıslara devretmesi işlemidir. Satıcı firmanın vadeli mal ve hizmet satışlarından doğan alacaklarını temlik alan faktoring şirketi, satıcı firmaya ödeme garantisi, tahsilat ve alacak ve finansman hizmetleri sağlar.
Faktoring Nasıl Yapılır?
Kredili mal ve hizmet alış verişinde faktoring hizmeti kullanımı tipik olarak şöyle gerçekleşir:
- Faktoring Firmasına Başvuru: Satıcı firma müşterisinin kendisinden kredili veya vadeli mal almak istediğinde, firma bir faktoring firmasına başvurarak gerekli belgeleri verir.
- Faktoring Hizmeti Şartlarının Kabulü: Faktoring şirketi alıcının kredi sicilini araştırdıktan sonra uygun bulması durumunda satıcı firmaya faktoring hizmeti şartlarından oluşan teklifini sunar. Teklifte yapılacak hizmetler, komisyon ve ücretler yer alır.
- Faktoring Sözleşmesi: Satıcı firmanın faktoring şirketinin teklifini kabul etmesi durumunda faktoring sözleşmesi imzalanır.
- Alacak Temliki: Satıcı firma alacakların temliki sözleşmesini imzalayarak alacaklarını faktoring şirketine temlik eder böylece mal bedeli faturaların faktoring şirketine ödenmesi sağlanır.
- Mal Bedelinin Tahsili: Faktoring şirketi, satıcıya fatura bedelinin bir bölümünü hemen öder (ön ödeme), alıcıdan fatura bedelini tahsil ettikten sonra da faktoring hizmeti için aldığı komisyonu mal bedelinden düşerek kalan tutarı üreticinin hesabına aktarır.
Faktoring Hizmetleri
Faktoring içinde bir çok hizmeti barıdıran bir finansman çeşidir. Faktoringin kapsadığı genel hizmetler:
- Alacağın Garanti Edilmesi: Faktoring şirketleri çoğunlukla alacağın ödenmeme riskini üstlenir. Faktoring şirketi satıcı firmanın vadeli satışlarından doğan alacaklarının tamamını garanti altına alarak, satıcı firmaların ticari risklerini minimize eder.
- Tahsilat: Satıcı firmaların devrettiği alacaklar faktoring şirketine geçer. Tahsilat sürecini faktoring şirketi takip eder. Böylece Satıcı firmalar da kendi tahsilat işlemleriyle zaman kaybetmeden kendi işlerine odaklanabilirler.
- Alacağın Finansmanı: Satıcı firmalar vadeli alacakları faktoring şirketine devrettikten sonra bu alacakların belirli bir yüzdesini ön ödeme olarak alırlar ve böylece dışardan finansman sağlamak zorunda kalmadan faaliyetlerini yürütebilirler.
Faktoring işlemi Lokal ve Uluslararası faktoring olarak ikiye ayrılır. Satıcı ve faktör aynı ülkede ise lokal veya yurt içi faktoring, farklı ülkelerde ise uluslararası faktoring işlemi yapılır. Uluslararası farktoring işlemlerinde faktör garanti ve tahsilat hizmetlerini muhabir ağı üzerinden sağlayabilir. Bu şeklide gerçekleştirilen faktoring hizmetlerine iki faktörlü sistem adı verilir. İhracat ve ithalat işlemlerinde genellike iki faktörlü faktoring hizmeti verilir. Satıcı, yurt dışına satacağı malların ithalatçının ödeme kabiliyetinin araştırılması için faktoring şirketine başvurur. Faktoring şirketi yurt dışındaki muhabir faktoring şirketine ilgili bilgileri ileterek ithalatçı firma için limit tahlisi talebinde bulunur. İthalat faktoring işlemi de ihracat faktoring işleminin tersi yönde işler.
Faktoring Türleri
Faktoring işlemlerinin çok çeşitli türleri vardır:
- Tam Hizmet Faktoring: En yaygın faktoring türüdür. Faktor, yani faktoring şirketi, satıcı firma ile arasındaki anlaşmaya dayalı olarak satıcının vadeli olarak yaptığı satışlardan doğan faturalar ve alacak belgeleri ile tevsik edilen alacakları temlik almayı, alacakları tahsil etmeyi, alacakları takip etmeyi ve ön ödeme yapmayı üstlenir. Faktoring şirketi alacakların tahsil edilememe riskini üstlendiği işlemlere Gayrikabili Rücu Faktoring, alacakların tahsil edilememe riskinini üstlenmediği faktoring işlemlerine ise Kabili Rücu Faktoring adı verilir.
- Toptan Faktoring: Çok sayıda küçük alacaklar için başvurulan faktoring türüdür. Satıcının tüm alacaklarını toptan olarak bir faktore temlik ettiği faktoring işlemidir. Faktör, alacakların ödenmeme riskini üstlenmez ve satıcı da alacakların tahsilinden sorumludur.
- Vadeli Faktoring: Vadeli faktoring işleminde ön ödeme yoktur. Faktoring şirketi alacağı tahsil eder ve alacak kayıtlarını tutar. Satıcı ile faktoring şirketi arasındaki anlaşmaya göre faktoring şirketi alacağın ödenmeme riskini üstlenebilir. Faktör alacak bedelini satıcıya anlaşmada belirtilen tarihte öder.
- İhbarlı Faktoring: Alacağın faktoring şirketine temlik edildiğinin borçluya bildirildiği faktoring hizmetidir.
- İhbarsız Faktoring: Alacağın faktoring şirketine temlik edildiğinin borçluya bildirilmediği faktoring hizmetidir.
- İskontolu Faktoring: Satııcının finansman ihtiyacının alacaklarının ıskonto edilmesi karşılığında sağlanmasıdır. Faktöre temlik edilen alacakları satıcı firma faktör adına tahsil eder.
Faktoring Avantajları ve Dezavantajları
Faktoringin sağladığı bir çok avantajlar olduğu gibi dezavantajları da vardır.
Avantajları
Faktoring, vadeli veya kredli satış yapan firmaları alacakların takibi ve tahsilatı gibi birçok ilave yükten kurtarır;
- Alacaklarının geç veya hiç ödenmemesi gibi riskler elimine eder
- Tahsilat ve yasal takip gibi zaman alan birçok zorunluluğu ortadan kaldırır
- Satıcıların alacakların vadelerini beklemeden tahsil edilerek nakit sıkıntısına düşmeden ve dışardan ilave finansman almadan faaliyetlerini sürüdürmelerini mümkün hale getir.
Dezavantajları
- Küçük çaplı ve çok sayıda müşteri ile çalışan şirketler için alacakları faktoring yoluyla erken tahsil etmenin maliyeti alternatif yöntemlere göre çok daha yüksek olabilir. Çünkü faktoring şirketi devraldığı alacakların borçlusu olan tüm firmaların kredi notunu ve sicilini ayrı ayrı incelemek durumundadır.
- Alacaklarını faktoring şirketine devreden bir firmanın finansal güçlük yaşadığı şeklinde bir algı oluşabilir. Böyle bir algı alacaklı şirketin faaliyetlerini sürdürürken zorluk yaşamasına neden olabilir.
Faktoring Güvenilir Midir?
2006 yılından itibaren BDDK’ın denetimi altında faaliyet gösteren faktoring şirketlerinin işlemleri MASAK (Mali Suçları Araştırm Kurumu) tarafından da denetlenmektedir. Ayrıca 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu uyarınca fakoring şirketleri faaliyet izni aldıktan itibaren bir ay içinde Finansal Kurumlar Birliğine üye olmak zorundadırlar.
Faktoring lisansına sahip şirketlerden faktoring hizmeti almak güvenilirdir. Faktoring şirketinin BDDK’dan geçerli faaliyet belgesi /faktoring lisansı almış olduğundan emin olmak ve BDDK tarafından lisansı iptal edilen şirketlerle çalışmamaya özen göstermek gerekir. BDDK’nin web sitesinde faaliyet iznine ve faktoring lisansına sahip olan ve lisansları iptal edilen faktoring şirketlerinin listesi mecuttur.
Türkiye’de Faktoring
Türkiye’de faktoring hizmetleri illk kez 1988 yılında bankaların bünyesinde verilmeye başlanmış olmasına rağmen, 2012 yılında kabul edilen 6361 Sayılı Finansal Kiralama ve Finansman Şirketleri kanunu ile düzenlenmiştir.
Kuruluş ve faaliyet esasları 2006 yılında BDDK tarafından belirlenen Finansal kiralama faktoring ve finansman şirketleri BDDK’nın denetimi altında faaliyet göstermektedirler. Faktoring şirketleri Türkiye'de faaliyet gösterebilmek için BBDK (Bankalar Birliği Denetim Kurulu)’dan lisans almak zorundadırlar.
Türkiye‘de faktoring sektörü yıllar içinde gelişerek belirli bir büyüklüğe ulaşmıştır. Sektörde halen 61 firma toplam 370 şubesiyle ile yaklaşık 95.000 civarında müşteriye hizmet vermektedir. Sektörün işlem hacmi yaklaşık 150 milyar TL civarındadır. Türkiye’de yapılan faktoring hizmetlerinin büyük bir bölümü yurt içi işlemlerden oluşmaktadır.
BDDK’nin web sitesinde faaliyet halinde olan ve faaliyet belgeleri iptal edilmiş tün faktoring şirketlerin detaylı bilgileri yer almaktadır. Bugüne kadar 53 faktoring şirketinin faaliyet belgesi BDDK tarafından iptal edilmiştir.
Faktoring Şirketleri
Türkiye’de faaliyet gösteren 61 faktoring şirketi arasında bankaların faktoring şirketleri çoğunluğu oluşturuyor. İşlem hacmi açısından ilk üç sırada TEB Faktoring, Garanti Faktoring ve Yapı Kredi Faktoring şirketleri yer alıyor. Garanti Faktoring 2018 yılında Dünya Faktoring Organizasyonu’nun (Factoring Chain International) dünyanın en iyi ihracat faktoring şirketleri sıralamasında birinci sırayı Garanti Faktoring alırken, TEB faktoring ve Yapı Kredi faktoring ikinci ve üçüncülüğü aldı.
Tahsil Ne Demek?
Tahsil kelimesinin iki anlamı mevcuttur; Tahsil, toplama veya almak anlamında tahsil etmek biçiminde veya toplama alma işlemleri anlamına gelen tahsilat biçiminde kullanılır.
Tahsil kelimesi aynı zamanda öğrenim anlamında kullanılır. Tahsil yapmak veya tahsil görmek öğrenim yapmak anlamına gelir. Tahsilli ise öğrenim görmüş kişi demektir.
Tahsilat Nedir?
Tahsilat, borçların veya ödemelerin toplanması anlamına gelir. Genellikle kamu kuruluşlarına olan borçların toplanması anlamında kullanılır. Örneğin vergi borçlarının tahsilatı gibi.
Tevsik Ne Demek?
Tevsik, bir şeyi kanıtlayan belge demektir. Genellikle etmek fiiiyle kulanılır. Tevsik etmek bir şeyin doğruluğunu veya varlığını belgelerle kanıtlamak anlamına gelir.
