Gider Pusulası Stopaj Oranları, Hesaplaması ve Örneği

Gider Pusulası Nedir?

Gider Pusulası, mal veya hizmet alımı için yapılan haracamayı gösterir resmi bir belgedir. Vergi mükelleflerinin, vergi mükellefi olmayan ve dolayısıyla fatura düzenleme yetkisi bulunmayan şahıslardan aldıkları mal ve hizmetlerin karşılığında ödedikleri bedeller için düzenledikleri, fatura yerine geçen ticari bir belgedir.

Vergi doğuran işlemlerin mükelleflerin düzenledikleri belgelerle kayıt altına alınması ve vergi matrahının da bu belgelere dayanarak doğru tespit edilmesi vergi sisteminin işleyişi açısından önemlidir. Bu nedenle fatura düzenlenmesinin mümkün olmadığı ticari işlemlerin kayıt altına alınabilmesi ve belgelendirilebilmesi amacıyla Vergi Usul Kanunu’nda fatura yerine geçen vesikalar ile ilgili bir düzenleme yapılmıştır.

Bilindiği gibi kanuna göre sadece kurumlar vergisi, gelir vergisi ve aynı zamanda KDV mükelleflerinin fatura düzenlemesine izin verilmektedir. Kanunen fatura kesmesi mümkün olmayan kişilerden alınan mal ve hizmetlerin belgelendirilmesi ise ancak gider pusulası ile mümkün olmaktadır. Vergi Usul Kanunu’na göre fatura hükmünde sayılan Gider Pusulası, yapılan ticari işlemin kayıt altına alınarak, bu işlem için yapılan harcamaların gider olarak gösterilmesini ve devlete ödenecek vergilerin resmi olarak belgelendirilmesini sağlar.

Gider pusulasının şekil şartları ve hangi durumlarda düzenlenebileceği Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 234’üncü maddesinde ve Maliye ve Hazine Bakanlığı’nın Vergi Usul Kanunu genel tebliği ile düzenlenmiştir.

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun “fatura yerine geçen vesikalar “ başlığı altında bulunan 234’üncü maddedesinde gider pusulası tanımlanmıştır. Buna göre, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin, vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler için veya onlardan satın aldıkları emtia için tazim edip, işi yapana imza ettirecekleri gider pusulası, vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları, altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir”.

Maliye Bakanlığı’nın 1 Şubat 1994 tarihli ve 21536 sayılı Resmi Gazete yayımlanan 225 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile Vergi Usul Kanununda yer alan gider pusulası uygulamasınının sınırları genişletilerek vergiden muaf esnaf dışındaki kişilerden alınan mal hizmetler için de gider pusulası düzenlenmesine izin verilmiştir.

Gider Pusulası Örneği

Gider pusulasının şekil şartları ve nasıl düzeneleneceği yine aynı kanunda belirtilmiştir. Buna göre; “Gider pusulası işin mahiyeti, emtianın cins ve nevi ile miktar ve bedelini, iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (tüzel kişilerde ünvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim edilir ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusuları, seri ve sıra numaraları dahilinde teselsül ettirilir.”

Mükellefler gider pusulalarını Gelir İdaresi Başkanlığı’nın anlaşmalı matbaalarından alabilecekleri gibi kırtasiyelerden boş olarak satın alabilcekleri gider pusulalarını notere tasdik ettirdikten sonra kullanabilirler. Gider pusulaları en az 2 nüsha olarak düzenlenir ve bir nüshası mal veya hizmeti satan tarafa verilir.

Bir gider pusulasının üzerinde bulunması zorunlu olan bilgiler:

• Gider pusulasını düzenleyen tarafın ticari ünvanı adresi, vergi numarası ve vergi dairesi,
• Maliye bakanlığının logosu ve il kodu,
• Gider pusulası ibaresi, gider pusulasının seri ve sıra numaraları ve düzenlendiği tarih,
• Satın alınan mal veya hizmetin tanımı, miktarı, fiyatı ve toplam tutarı,
• Gelir vergisi oranı ve gelir vergisi stopaj tutarı,
• KDV oranı ve KDV tutarı,
• Toplam Kesinti tutarı,
• Ödenen net tutar,
• Ödeme yapılan kişinin ödenen tutarı aldığını beliren ibare ile adı ve soyadı adresi ve imzası bulunur.

Gider Pusulası Örneği:

Gider Pusulası Hesaplama

Gider pusulası hesaplaması yapılırken önce gider pusulasına konu olan ticari işlem dahilinde alınan mal veya hizmete uygulanan Gelir Vergisi ve KDV oranları baz alınarak gelir vergisi ve KDV’nin ayrı ayrı hesaplanır. Gelir vergisi ve KDV tutarları toplanrak toplam kesinti tutarı bulunur ve toplam kesinti tutarı mal veya hizmet bedelinden düşülerek ödenecek toplam net tutar belirlenir. Gider pusulası hesaplaması mal ve hizmet karşılığında ödenecek brüt tutar üzerinden hesaplanabileceği gibi net ödeme tutarı üzerinden de hesaplanabilir.

Gelir Pusulası Hesaplama Örneği:
ABC Limited şirketinin su tesisatının onarımı için bir tesisatçıya onarım hizmeti karşılığında brüt 2.000 TL ödemek üzere anlaştığını varsayalım. Şirket, bu işlem için gider pusulası karşılığında toplam 2.000 TL ödeyecektir. Devlete bu tutar üzerinden %10 oranında gelir vergisi ve %18 oranında KDV öderken tesisatçıya, brüt tutardan devlete ödenen vergileri düştükten sonra kalan tutarı ödeyecektir.

Brüt Tutar :2000 TL
Gelir Vergisi Stopajı: Brüt Ücret x Gelir Vergisi Stopaj Oranı = 2000 x %10 = 200 TL
KDV: Brüt Ücret x KDV Oranı = 2000 X %18 = 360 TL
Kesinti Toplamı:Gelir Vergisi Stopajı + KDV = 200 + 360 = 560 TL (Devlete Ödenecek Vergiler)
Ödenecek Tutar: 2000 – 560 = 1440 TL (Tesisatçıya Ödenecek Net Tutar)

ABC şirketinin ayı işlem için net 1800 TL ücret ödemeyi kabul etmesi durumunda devlete ödenecek vergilerin hesaplanması için önce net ücret üzerinden brüt ücret hesaplanır ve daha sonra da brüt ücret baz alınarak gelir vergisi ve KDV tutarı ve toplam kesinti tutarı belirlenir. Net tutar üzerinden gider pusulası hesaplanması biraz karmaşık geleblir ancak aşağıda gösterilen yöntem kullanılarak basit bir fomül aracılığıyla tüm kesintiler kolayca hesaplanabilir.

Net Ücret = 1800 TL
Brüt Ücret = Net Ücret / (1 - Gelir vergisi stopaj oranı) = 2000 / (1- 0.10) = 2000 TL
Gelir Vergisi Stopajı = Brüt Ücret x Gelir Vergisi Stopaj Oranı = 2000 x %10 = 200 TL
KDV = Brüt Ücret x KDV Oranı = 2000 x %18 = 360 TL
Kesinti Toplamı = Gelir Vergisi Stopajı + KDV = 200 + 360 = 560 TL (Devlete Ödenecek Vergiler)

Gider Pusulası Stopaj Oranları

Gider pusulasında uygulanacak gelir vergisi stopaj oranları yapılan hizmetin ve satın alınan mala göre değişiklik gösterir. Gelir Vergisi Kanunun (GVK) 94.madesinde gider pusulalarında uygulanan gelir vergisi oranları (stopaj oranları) belirtilmiştir.

Gider Pusulası Muhasebe Kaydı

Yukarıdaki örnekte 1800 TL net ücret için hesaplanan gider pusulasının muhasebe kaydı şu şekilde yapılır:
______________________________________

Hizmet Gideri 2000
KDV 360
Ödenen G. Vergi 200
Ödenen KDV 360
Hizmet Sağl. 1800
_______________________________________

Harcama Pusulası Nedir?

Harcama pusulası, yasaya göre fatura ve serbest meslek makbuzu, gider pusulası, müstahsil makbuzu gibi fatura yerine geçen belgeleri düzenlemek zorunda olmayan kişilerden alınan mal ve hizmetlere yapılan harcamaları kanıtlamak için düzenlenir. Kurumlar, fatura ve benzeri belgelerle kantlanamayan harcamaların bir ödeme belgesine dayandırılarak kanıtlanması ve muhasebe kayıtlarına geçirilmesinin sağlanması amacıyla harcama pusulası kullanırlar.

Vergi Mükellefi Nedir?

Gelir vergisine tabi olan gerçek ve tüzel kişilere vergi mükellefi denir. Vergi mükellefleri, gelir vergisine konu olan kazançlarının belirlenme yöntemine göre, “Gerçek Usulde Gelir Vergisine Tabi Olan Vergi Mükellefleri” ve “Basit Usulde Gelir Vergisine Tabi Olan Vergi Mükellefleri” olarak ikiye ayrılır.

Basit Usulde Vergi Mükellefi Ne Demek?

Gelir Vergisi Kanununda belirtilen “Basit Usulde Vergilendirme” şartlarına sahip olan vergi mükellefleri, “Basit Usulde Vergi Mükellefi” olarak sınıflandırılır. Ancak Basit Usulde Vergilendirme şartlarına haiz olmalarına rağmen herhangi bir nedenle Gerçek Usulde Vergilendirmeye geçmek isteyen mükellefler bağlı bulundukları vergi dairesine bildirimde bulunarak gerçek usulde vergilendirilebilirler. Aynı şekilde, yasada belirtilen Basit Usulde Vergilendirme şartlarından herhangi birini yitiren mükellefler Gerçek Usulde Vergilendirmeye tabi olurlar.

Vergi Usul Kanununda, Basit Usulde Vergilendirmeye tabi olan vergi mükelleflere, Gerçek Usulde Vergilendirmeye tabi olanlara kıyasla çok sayıda kolaylık ve vergi avantajı tanınmıştır. Buna göre Basit Usulde Vegilendirmeye tabi olan mükellefler:

• Yasada gerçek usulde vergilendirmeye tabi olan mükellefler için tutulması zorunlu kılınan muhasebe defterlerini tutmak zorunda değildir,
• Vergi tevkifatı, yani kaynakta vergi kesintisi (stopaj) yapmazlar,
• Gerçek Usulde Vergilendirilen mükellefler gibi her üç ayda bir geçici vergi beyannamesi vermezler,
• Mal ve hizmet satışlarında KDV’den muaf oldukları için Gerçek Usulde Vergilendirilen mükellefler gibi her ay KDV beyanamesi vermezler,
• Gelir vergisine konu olan kazancın tespitinde amortismana tabi varlıkların alış ve satışı hesaplamaya dahil edilmez.
• Alım-satıım ve hizmet sağlama faaliyelerine ilişkin kayıtlar bağlı bulundukları meslek odası tarafından tutulduğu için kayıt tutmak zorunda değildir,
• Gelir vergisine konu olan toplam yıllık kazançları üzerinden 2019 yılı için 9000 TL olan kazanç istisnasından yararlanırlar.

Basit Usulde Vergilendirmeye tabi olan mükelleflerin de yasayla belirlenen bazı yükümlükleri mevcuttur. Buna göre Bait Usulde Vergi Mükellefleri;

• Her yıl 1 – 25 Şubat tarihleri arasında bir önceki yıla ait vergi beyannamelerini bağlı bulundukları vergi dairesine vermek ve ödenecek verginin ik taksidini de şubat aynın sonuna kadar ödemek zorundadır,
• Beyanname verilmesi halinde 980 TL özel usulsüzük cezası kesilir,
• Basit Usulde Vergilendirmeye tabi olmak için mükelleflerin Gelir vergisinde beliritlen genel ve özel şartların tümüne sahip olmaları gereklidir.

Vergi mükellefinin Basit Usulde Vergilendirmeye Tabi Olmak için 2019 yılı için sağlaması gereken genel ve özel şartlar:

• Kendine ait işyerinde bilfiil çalışmak veya bulunmak,
• İşyerinin mülkiyeti işyeri sahibine aitse emsal kira bedelinin, kiralanmış ise işyeri kira bedelinin 2019 yılı için büyük şehirlerde yıllık bazda 9.000TL’yi diğer şehirlerde 6.000 TL’yi aşmıyor
• Ticari, zirai ve mesleki faaliyetleri dolayısıyla gelir vergisi mükellefi olmamak,
• Alım - satım faaliyetinde bulunanların, satın aldıkları malların veya işledikten sonra sattıkların malların alım veya satım bedellerinin 2019 yılı için yıllık sırasıyla 120.000 TL’yi veya 180.000 TL’yi aşmıyor olması,
• Hizmet sağlayanların, toplam yıllık brüt hasılatlarının 2019 yılı için 60.000 TL’yi aşmıyor olması,
• Hem alım – satım ve hem de hizmet faaliyetlerini bir arada yürütenlerin yıllık satış hasılatlarının 120.000 TL’yi aşmıyor olması gereklidir.

Mükellef Bilgileri Ne Demek?

Vergi mükelleflerinin sicil kayıtlarında yer alan bilgilere mükellef bilgileri adı verilir. Vergi mükellefinin, ünvanı, vergi numarası, hangi sektörde faaliyet gösterdiği, NACE faaliyet kodu, işyeri adresi, çalıştırılan personel sayısı, ortaklık yapısı, şirketin türü gibi bilgiler mükellefin sicil kayıtlarında yer alan mükellef bilgilerini oluşturur.

Vergi mükelleflerinin sicil kaydı vergi daireleri tarafından vergi mükelleflerinin kayıt işlemleri sırasında açılır ve veri tabanında saklanır.

Mükelleflerin sicil kayıtlarndaki bilgilerin doğruluğu, devletin vergi gelirlerinin doğru tespit edilerek güvence altına alınması ve mükelleflerin mevcut teşvikler ve indirimlerden yararlanabilmesi açısından önemlidir. Mükellefler vergi dairesi tarafından oluşturulan sicil kaydında yer alan mükellef bilgilerinin doğruluğunu kontrol etmek, mükellef bilgilerini her yıl güncellemek ve zaman içinde meydana gelecek değişikleri vergi dairelerine bildirmekle yükümlüdürler. Mükellefler, Gelir idaresi Başkanlığı’nın İnternet vergi dairesi sitesine şifre ve kullanıcı koduyla giriş yaparak mükellef bilgilerinin güncelleyebilirler.