Nakit akış tablosu nedir? İşletmeler için neden önemlidir?

Nakit akış tablosu, işletmelerin nakit giriş ve çıkışlarını kaydeden ve finansal performansın ölçülmesine destek olan yardımcı bir mali rapordur.

Nakit akış tablosu aynı zamanda gelir tablosu ve bilançolar gibi kurumsal karar alma süreçlerinde oldukça kritik bir rehber görevi görür.

Her üç finansal tablo da bir şirketin mali durumunun değerlendirilmesinde önemli olmakla birlikte, bazı ekonomistler nakit akış tablolarının bu tablolar arasında işletmelere yol göstermede en önemli tablo olduğunu iddia etmektedir.

İşletmelerin nakit akışları, faaliyetlerinden kaynaklanan nakit girişlerini, yatırım faaliyetlerini ve finansman faaliyetlerini kapsarken; nakit akış tabloları, bu veriler aracılığıyla işletmelerin nakit dengesini kontrol etmelerine ve gelecekteki nakit ihtiyaçlarını kontrol etmelerine yardımcı olur.

Bu sebeple işletme sahipleri, yöneticiler ve şirket paydaşları, şirketlerinin değerini ve mali performansını daha iyi anlamak ve finansal karar alma süreçlerini daha iyi yönetebilmek için nakit akış tablolarını sıklıkla kullanır.

Siz de nakit akış tablolarının nasıl oluşturulacağını ve yorumlanacağını öğrenmek, şirketinizin iç işleyişine ve gelecekteki başarısına katkıda bulunmak için yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.

Nakit akış tablosu nedir?

Bir işletmenin belirli bir süre içinde ürettiği veya harcadığı nakit ve nakit benzeri varlıkların toplam miktarına nakit akışı denir. Şirketlerin elindeki nakdin, ilgili şirketin hareket alanı üzerinde önemli bir paya sahip olması nedeniyle nakit akışı tüm işletmelerin yakından takip etmesi gereken bir unsurdur.

Nakit akış tablosu ise bir raporlama dönemi boyunca bir işletmeye giren ve işletmeden çıkan nakitleri detaylandıran bir finansal rapordur. Nakit akış tablosunun amacı bir muhasebe dönemi boyunca bir işletmenin nakit parasına ne olduğuna dair daha ayrıntılı bir resim sunabilmektir.

Nakit akışını ayrıca bazı yöneticiler şirket kârı ile de karıştırmaktadır. Ancak nakit akışı kârdan oldukça farklıdır. Buna göre nakit akışı, işletmeye giren ve çıkan paranın hareketlerini yansıtırken; kâr ise işletme giderlerinin toplam gelirden düştükten sonra sahip olduğu kısmı ifade eder.

İşletmeler bu sebeple nakitlerinin nasıl hareket ettiğini analiz edebilmek için dönemsel olarak nakit akış tabloları hazırlayarak finansal performanslarını görmeyi ve buna uygun stratejiler hazırlamayı ister.

Buna göre, bir işletmenin elinde ne kadar çok nakit varsa ve atıl nakit tutma oranı ne kadar düşükse, bir işletmenin hareket alanının da o kadar fazla olduğu söylenebilir. Bu ise şirket değerlemesinin artış göstermesini sağlar.

Özetle nakit akış tabloları, bir işletmenin belirli bir dönem içindeki nakit girişlerini ve çıkışlarını gösteren bir finansal rapordur. Tipik bir nakit akış tablosu ise üç bölümden oluşur; işletme faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışı, yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışı ve finansman faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışı.

Bu sebeple nakit akışı tablosu hazırlanmadan önce bir şirketin işletme nakit akışı, yatırım nakit akışı ve finansman nakit akışıyla ilgili mali tablolarını da oluşturması gerekmektedir.

Nakit akış tablosu nasıl oluşturulur?

Nakit akış tablosu hazırlanırken işletmeler, paranın nereden geldiğini ve nereye gittiğini görmek için yukarıda bahsedilen üç kategorideki kalemleri ilişkilendirerek, işletmenin mevcut durumu ve gelecek dönemlerde izleyebileceği stratejiler hakkında sonuçlar çıkarmayı amaçlar.

Nakit akış tablosu hazırlanırken, işletmenin nakit akışlarını doğru bir şekilde kaydetmek için ayrıca belirli adımları izlemesi gerekir. Buna göre ilk olarak, işletmenin gelir tablosu ve bilançosu incelenirken, nakit akışlarının kaydedilmesi için gerekli bilgiler belirlenir.

Daha sonra faaliyetlerden kaynaklanan nakit girişleri, yatırım faaliyetleri ve finansman faaliyetleri ayrı ayrı kaydedilir. Faaliyetlerden kaynaklanan nakit girişleri, satışların nakit olarak tahsil edilmesi gibi işletmenin faaliyetleriyle ilgili nakit girişlerini yansıtırken; yatırım faaliyetleri, işletmenin yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan nakit girişlerini ve çıkışlarını yansıtır. Finansman faaliyetleri ise işletmenin borçlanma veya öz kaynak fonlarından kaynaklanan nakit girişlerini ve çıkışlarını yansıtır.

Özetle nakit akış tablosu oluşturmak isteyen şirketler aşağıdaki adımları izlemelidir.

1. Başlangıç bakiyesini belirleyin

Nakit akış tablosu hazırlamanın ilk adımı, raporlama döneminin başındaki nakit ve nakit benzerlerinin başlangıç bakiyesini belirlemektir. Bu değer aynı hesap dönemine ait gelir tablosunda bulunabilir.

Başlangıç nakit bakiyesi ayrıca işletme faaliyetlerinden nakit akışını hesaplamak için dolaylı yöntemden yararlanırken de gereklidir. Ancak, doğrudan yöntemde bu bilgiye ihtiyaç yoktur.

2. İşletme faaliyetlerinden nakit akışını hesaplama

Başlangıç bakiyesinden sonraki adım ise işletme faaliyetlerinden elde edilen nakit akışını hesaplamaktır. Bu adım da bir şirketin faaliyetlerinden ne kadar nakit üretildiği ortaya koyulur.

Faaliyetlerden elde edilen nakit akışı doğrudan ya da dolaylı yöntem kullanılarak hesaplanır.

Doğrudan yöntem

İşletme faaliyetlerinden elde edilen nakit akışının doğrudan hesaplanması yöntemi, faaliyetlerden elde edilen tüm nakit tahsilatlarının alınmasını ve faaliyetlerden elde edilen tüm nakit ödemelerinin çıkarılmasını içeren basit bir süreçtir. Bu yaklaşım, raporlama dönemi boyunca ödenen veya alınan nakitle sonuçlanan tüm işlemleri listeler.

Dolaylı yöntem

İşletme faaliyetlerinden nakit akışını hesaplamanın dolaylı yöntemi ise gelir tablosundaki net gelirle başlanmasını ve raporlama döneminde yapılan tahakkukların etkisini geri almak için ayarlamalar yapılmasını gerektirir. En yaygın ayarlamalardan bazıları amortisman ve itfa paylarıdır.

Hem doğrudan hem de dolaylı yöntemler aynı rakamla sonuçlanırken, faaliyetlerden kaynaklanan nakit akışını hesaplama süreci farklılık gösterecektir.

Doğrudan yöntemin anlaşılması daha kolay olsa da, raporlama dönemi boyunca gerçekleşen her işlemin muhasebeleştirilmesini gerektirdiğinden daha fazla zaman alır. Çoğu şirket, daha hızlı olduğu ve bilanço ile yakından bağlantılı olduğu için dolaylı yöntemi tercih eder. Ancak, her iki yöntem de Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri (GAAP) ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (IFRS) tarafından kabul edilmektedir.

3. Yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışını hesaplama

İşletme faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışı hesapladıktan sonra, yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışının hesaplanması gerekir. Nakit akış tablosunun bu bölümü; mülk, tesis ve ekipman gibi uzun vadeli varlıkların alım ve satımıyla ilgili nakit akışlarını detaylandırır. Bu bölümün borç değil yalnızca serbest nakit içeren yatırım faaliyetlerini içerdiği ise unutulmamalıdır.

4. Finansman faaliyetinden kaynaklanan nakit akışını hesaplama

Nakit akış tablosunun üçüncü bölümünde ise finansman faaliyetleriyle ilgili nakit giriş ve çıkışları incelenir. Bu, hem borç hem de öz sermaye finansmanından kaynaklanan nakit akışlarını içerir.

GAAP kullanıldığında bu bölüm ödenen temettüleri de içerirken, IFRS standartları gereği işletme bölümüne dahil edilmelidir. Ödenen faizler ise GAAP kapsamında işletme bölümüne dahil edilirken, IFRS kapsamında finansman bölümüne de dahil edilebilir.

5. Kapanış bakiyesini belirleyin

Üç ana işletme faaliyet türü tarafından üretilen nakit akışları muhasebeleştirildikten sonra, raporlama döneminin kapanışında nakit ve nakit benzerlerinin bitiş bakiyesi belirlenmelidir.

Dönem içindeki net nakit değişimi; işletme, yatırım ve finansman faaliyetlerinden elde edilen nakit akışlarının toplamına eşittir. Bu değer, bir şirketin raporlama dönemi boyunca kazandığı veya kaybettiği toplam nakit miktarını gösterir. Burada pozitif nakit akışına sahip olunması, bir şirkete giren nakit miktarının çıkan nakit miktarından daha fazla olduğunu gösterirken; negatif nakit akışına sahip olunması, şirketin kazandığından daha fazlasını harcadığına işaret eder.

Nakit akış tablosu hazırlama sürecinde dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

Doğru veri toplama

Nakit akış tablosu, işletmenin nakit akışlarını doğru bir şekilde ölçmek için kullanılır. Bu nedenle, doğru verilerin toplanması çok önemlidir. Bu sebeple nakit akış tablosunda yer alacak tüm nakit girişleri ve nakit çıkışları dikkatli bir şekilde kaydedilmeli, veriler ayrıca zamanında girilmelidir.

Nakit girişleri ve çıkışları arasındaki farkın belirlenmesi

Nakit akış tablosu, temel olarak nakit giriş ve çıkışları arasındaki farkı belirlemek için kullanılır. Nakit girişleri, işletmenin faaliyetleri veya diğer kaynaklardan gelen nakit para miktarını ifade ederken, nakit çıkışları ise işletmenin masrafları veya diğer ödemelerinin toplam değerini gösterir. Bu nedenle, nakit akış tablosunda yer alan tüm nakit girişleri ve nakit çıkışları doğru bir şekilde belirlenmelidir.

Doğru kategorize etme

Nakit akış tablosu, işletmenin nakit akışlarını doğru bir şekilde analiz etmek için kullanılır. Bu nedenle, nakit girişleri ve nakit çıkışları doğru bir şekilde kategorize edilmelidir. Örneğin nakit girişleri, satış gelirleri, yatırım getirileri veya kredi tahsilatları gibi kategorilere ayrılabilirken; nakit çıkışları, kira ödemeleri, personel maaşları veya borç ödemeleri gibi kategorilere ayrılabilir. Burada ilgili kalemlerin doğru kategorize edilmesi gerçekçi sonuçlar elde edilebilmesi için oldukça önemlidir.

Dönemsel takip

Nakit akış tablosu, işletmenin nakit akışını belirli bir dönem içinde takip etmek için kullanılır. Bu sebeple bu tablo sıklıkla revize edilmeli ve şirketin hedeflerine göre kullanım alanları güncellenmelidir.

Nakit akış tablosu neden önemlidir?

Nakit akış tablolarının, işletmelerin nakitle ilgili bilgi ihtiyacını karşılamasının yanında sağladığı başlıca 8 avantaj şunlardır:

Harcama faaliyetlerine ilişkin içgörü sahibi olunması

Nakit akış tabloları, şirketlerin genellikle kâr ve zarar tablosuna yansımayan farklı ödemelerinin bütünsel bir resmini sunar. Örneğin şirket, bir kredi aldıysa ve geri ödüyorsa, bu ödemeler bir kar ve zarar tablosuna dahil edilmez. Buna karşılık, bu bilgiler nakit akış tablosunda yer alır ve işletmenin harcadığı gerçek nakit hakkında fikir sahibi olmaya imkan tanır.

Kısa vadeli planlama yapılması

Nakit akış tabloları özellikle kısa vadeli planlama söz konusu olduğunda şirketler için oldukça yararlıdır. Tüm şirketler iflastan kaçınmak ve ücret ödemeleri, işletme maliyetleri ve daha fazlası gibi yükümlülüklerini yerine getirmek için ödeme gücünü korumak zorundadır. Nakit akış tabloları ise bir işletmenin belirli bir zamanda elinde ne kadar nakit olduğuna dair ayrıntılı bir rapor sunarak; finans yöneticilerinin, yakın gelecekteki nakit akışını tahmin etmelerine ve kısa vadeli hedefleri karşılamak için harcamaları takip etmelerine yardımcı olur.

Daha geniş bir çerçevede mali performansın görülmesi

İşletmeler genellikle girişimlerinin başarılı olmasını sağlamak amacıyla nakit planları oluşturur. Ancak buna rağmen, işletmelerin nakit planlarını mükemmel bir şekilde uygulamadıkları veya planlama döneminde belirlenen hedeflere ulaşamadıkları zamanlar olur. Nakit akış tablosu ise okuyucuların öngörülen nakit akış rakamlarını gerçek nakit akış sonuçlarıyla karşılaştırmasına olanak tanıyarak şirketlerin nakit planlamalarının gerçekten etkili olup olmadığını analiz etmelerine yardımcı olur. Şirketler ise bu bilgileri gelecekte daha doğru projeksiyonlar sunmak için kullanabilir.

Nakit girişini artırma becerisi

İşletmeler mevcut nakit giriş ve çıkışlarına ilişkin verilere sahip olduğunda işletme faaliyetleri dışında da nakit yaratmaya odaklanabilir. İşletme faaliyetleri kaçınılmaz olarak nakit yaratmaya yardımcı olsa da, bunu yapmanın başka yolları da vardır ve bazen bu yöntemler genel olarak daha kazançlı olabilir. Örneğin bir şirket, envantere çok fazla para harcadığını fark ederse, stoklarını azaltıp bu parayı faaliyet kolu dışında finansal piyasalarda değerlendirebilir.

Nakit dengesi hakkında bilgi sahibi olunması

İşletme sahipleri ve paydaşlar için başarılı bir şekilde faaliyet göstermek için ihtiyaç duydukları en uygun nakit miktarını bilmek ise hayati önem taşır. Bu, bir nakit akış tablosunun sunabileceği en önemli avantajlardan biridir. Bu tabloyla birlikte şirketler, fon fazlası veya açığı olup olmadığını analiz ederek; yatırım yapmaya ya da finansman sağlamaya çalışabilir.

İşletme sermayesinin analiz edilmesi

İşletme sermayesi, işletmeler için halihazırda mevcut olan fonlar olarak tanımlanır. Nakit akış tabloları ise işletme yöneticilerinin, yatırımcıların ve diğer paydaşların belirli bir şirketteki işletme sermayesi hareketini analiz etmelerine yardımcı olur. Bu analiz, bir işletmenin nakdini korumak ve giriş rakamlarını iyileştirmek için operasyonlarını geliştirmesini de kolaylaştırır.

Uzun vadeli planlama yapılması

Kısa vadeli planlamaya benzer şekilde nakit akış tablosu finans yöneticilerinin uzun vadeli plan yapmalarına da yardımcı olabilir. Bir şirketin büyümesi doğru finansal planlamaya bağlıdır. Nakit akış tablosu ise yöneticilerin uygulanabilir değişiklikleri belirlemelerine yardımcı olabilir. Bu değişiklikler ise işletmeyi zaman içinde sağlam bir finansal konuma getirebilir. Genellikle nakit akış tablosu, finans yöneticilerinin bir şirketin hangi faaliyetlere öncelik vermesi gerektiğini anlamasına da yardımcı olur.

Kriz yönetimi yapılması

Nakit akış tablosu, işletme paydaşlarına ellerinde nakit sıkıntısı veya fazlası olup olmadığı konusunda fikir verdiğinden; bu rapor, kriz yönetimine yardımcı olabilir. Bir yönetici şirketin geleceğinde olası bir nakit sıkıntısını tahmin edebilirse, şirketin böyle bir zorluğun üstesinden gelmesine yardımcı olacak yolları önceden bulmasının da önü açılır. Bu ise bir şirketin hedeflerine ulaşma kabiliyetinde çok büyük bir fark yaratabilir.