Gelir, bireylerin veya işletmelerin bir mal veya hizmet sağlaması karşılığında ya da sermayesini kullanarak elde ettiği kazanç olarak tanımlanmaktadır.
Bireyler için başlıca gelir elde etme biçimi ise ücret veya maaş karşılığında çalışmak olarak bilinirken, bireylerin yaşam standartlarını yükseltebilecek alternatif gelir kaynakları da bulunmaktadır. Bu gelir kaynakları ise temel olarak aktif ve pasif gelir türleri olarak gruplandırılmaktadır.
Bu gelir türlerinden pasif gelir, halk arasında “uyurken bile para kazanmak” deyimi ile özdeşleşmiştir. Bu nedenle son yıllarda “pasif gelir nedir, nasıl kazanılır?” sorusu üzerine yapılan araştırmalar da artış göstermiştir.
Bu sebeple yazımızın devamında uyurken bile para kazanmanızı sağlayacak, kazancınızı artırarak daha iyi bir hayata sahip olmanıza yardımcı olabilecek, pasif gelir yöntemlerinin bazılarını paylaşacak ve bu gelir türlerinin özelliklerini açıklayacağız.
Gelir nedir?
Bir bireyin işini yerine getirerek elde ettiği kazanca olağan gelir denilmektedir. Düzenli istihdam kazançları dışındaki her türlü gelir kaynağı ise olağan gelirden farklıdır. Bu ayrımın var olmasının nedeni ise her bir gelir türü için harcanan zaman ve emek miktarının farklılık göstermesidir. Ayrıca olağan gelir, devlet tarafından tam vergilendirmeye tabi iken, bazı gelir kaynakları vergiden muaf olabilir ya da daha düşük bir oranda vergilendirilebilir.
Örneğin, yatırımlardan elde edilen nitelikli temettüler ve uzun vadeli sermaye kazançları, normal gelirden daha düşük bir oranda vergilendirilir. Bazı gelirler ayrıca vergiden muaf bile olabilir.
Bu özellikleri sebebiyle gelir çeşitleri aktif ve pasif gelir olarak gruplara ayrılmıştır.
Pasif gelir ile aktif gelir arasındaki fark nedir?
Aktif gelir ile pasif gelir arasındaki temel fark, aktif gelirin çaba veya çıktı yoluyla kazanılmasıdır. Buna karşılık pasif gelir önceden çalışmayı ve bu çalışma sonucunda elde edilen sermaye ya da bilgi birikimin kullanılmasını gerektirir.
Öte yandan aktif gelir, ücret karşılığında yapılan iş için ödeme alındığını anlamına gelirken, pasif gelir ise aktif veya doğrudan katılımın olmadığı faaliyetlerden elde edilen paradır.
Özetle her iki gelir türü de çalışma gerektirirken, bu çalışmanın ne zaman gerçekleştiğine göre farklı sınıflara ayrılmaktadır.
Bir marka tarafından her ay blog içeriği yazması için ödeme yapılan biri kazanılmış gelir elde ederken, kendi sitesi için 20 blog yazısı yazan ve bunları satış ortaklığı yoluyla düzenli olarak satışa çıkaran kişi bu çalışmasından pasif gelir elde eder.
Ancak burada her iki gelir tipinin kendine özgü bazı avantaj ve dezavantajları vardır. Öncelikle aktif gelir, geleneksel gelir modelidir. Yani bu gelir türü çok fazla risk içermez.
Pasif gelirin ana faydası olan esneklik durumu ise aynı zamanda en büyük risk unsurunu da beraberinde getirir. Buna göre pasif gelir, kazançların üzerinde oldukça az kontrol sağlamaktadır. Bu yüzden pasif gelir elde etmek için alınan bir mülk, kiracısı olmadığında düzenli bir getiri sağlamayacaktır. Bu örneğin dışında, hisse senedi fiyatları üzerinden getiri elde etmek isteyen bir kişi ek gelir elde edebileceği gibi para da kaybedilebilir. Yani buraya yatırım yapmak, şirketlerin kapanma ve yatırımı geri ödememe riskini de beraberinde getirir.
Pasif gelir oluşturmaya nasıl başlanır?
Yaşam standartlarını yükseltmek ve ek kazanç sağlamak isteyen bireyler pasif gelir elde etmek için aşağıdaki adımları izlemelidir:
Pasif gelir elde edebilmek için ilk olarak bireyin ilgisinin olduğu bir sektör belirlenmelidir.
Daha sonra ilgili sektöre yatırım yapılacak zaman dilimi ve konum tespit edilmelidir. Buna göre ilgili zaman diliminde dijital ortamda mı yoksa fiziksel ortamda mı çalışacağına karar verilerek, seçilen sektörden kişilerle konuşup bilgi alınmalıdır. Sektör ile ilgili daha fazla bilgi sahibi olabilmek için ayrıca makale, kitap, blog ve benzeri kaynaklar da incelenmelidir.
Edinilen bilgiler ışığında nasıl ilerleneceğine yönelik ise bir iş planı oluşturulmalıdır. İlk etapta hazırlanan taslak planlar, kısa zaman dilimlerinden büyük zaman dilimlerine doğru ilerleyebilir. Örneğin önce haftalık, ardından aylık ve yıllık olarak taslak hazırlanabilir.
Ancak hazırlanan taslak iş planına mümkün olduğunca uyum gösterilmeye çalışılmalıdır. Ayrıca pasif gelir elde etme sürecinin başlangıçta uzun ve emek isteyen bir süreç olduğu da unutulmamalıdır.
Farklı pasif gelir türleri nelerdir?
Pasif gelirin geçmişte elde edilen bilgi ya da sermaye birikimi sayesinde, bireyin para kazanmaya devam etmek için fiziksel olarak işinin başında olmadan para kazanabilmesine imkan tanıyan bir kazanç yolu olduğundan bahsetmiştik.
Her biri gelir elde etmek için farklı bir yol sunan pasif gelir yöntemlerinin ise temelde iki ana yolu var iken, bu yöntemler finansal hedeflere bağlı olarak ayrı ayrı veya birlikte de kullanılabilmektedir. Bu iki ana metot ise şöyle sıralanmaktadır:
A. İş modeli oluşturmak
Geçmişte elde edilen bilgi ve tecrübeler sayesinde yeni bir iş modeli ortaya çıkarmak pasif gelir yöntemlerinin en az sermaye gerektiren yoludur. Bu yöntemlere dijital ürünlerin satılması, kitap yazılması, müzik oluşturulması veya nakit kazandıran başka bir ürün ortaya çıkarılması örnek olarak gösterilebilir.
İnternet üzerinden satış yaparak gelir gelir elde etmek isteyen bireylerin online mağazaları aracılığıyla satışını yapabileceği başlıca dijital ürünler ise şunlardır:
1. Online kurslar
Günümüzde sermaye kazancı dışında online içerik oluşturmak da pasif gelir yöntemlerinden biri olarak görülmektedir. Online kurslar ise bu yöntemler arasında pandemi döneminin alışkanlıkları değiştirmesiyle eğitim sektöründeki trendlerin evrilmesi sonrasında ivme kazanmıştır.
Bu sebeple tasarlanan kursları online mağazasında listeleyen bireyler, müşterinin ihtiyaçlarına çözüm sunabilmekte ve bu sayede pasif gelir elde edebilmektedir.
Bu yöntemde bazı kurslar tamamen kişiye özel iken bazıları bir öğretmen ya da alanında uzman kişiler aracılığıyla kurumlar tarafından da verilebilmektedir. Herhangi bir konuda bilgi veya uzmanlığa sahip herkes için kazançlı bir çıkış noktası sunan online eğitimler, eğitimcilerin mekan, teknoloji veya zaman kısıtlaması olmaksızın geniş bir kitleye ulaşabilmesine yardımcı olmaktadır. Bu gibi avantajları ile online kurslar ise müşteriler tarafından oldukça rağbet görmektedir.
2. Fotoğraflar
Yatırım yapmadan ve fazla tecrübe sahibi olmadan para kazanmanın yollarından biri de fotoğraflardır. Bu sebeple fotoğraf çekmeyi seven ve bu konuda kendini yetenekli hisseden bireyler, cep telefonu ya da fotoğraf makinesi aracılığıyla çektikleri fotoğraflar sayesinde ek bir gelir elde edebilir.
3. Dijital dergiler ve kılavuzlar
Dijital ürün hazırlayarak para kazanmanın yöntemlerinden biri de herhangi bir ülkenin kültürü, gezilecek yerleri ve yemeklerini kapsayan bir dijital dergi ya da kılavuz hazırlamaktır. Bu sebeple uzmanı olunan bir alanda insanların becerilerinin artırılmasına yardımcı bir kılavuz hazırlanması, pasif gelir yöntemlerinden biri olarak gösterilmektedir.
4. “Nasıl yapılır?” materyalleri
Bireylerin herhangi bir konu üzerindeki bilgi ve yeteneğinin dijital bir ürün haline getirilip online olarak satışa sunulması ise pasif gelir kaynaklarından biri olarak görülmektedir. Örneğin, dantel örmeyi seven bir kişi, dantel motifleriyle hazırlanmış bir perdeyi nasıl yaptığını kılavuz ya da video haline getirebilir. Burada oluşturulacak ürünün nasıl yapılacağına dair hazırlanacak PDF gibi bir format ise alıcıların konuya olan ilgisini artıracaktır.
5. Grafik tasarım ve illüstrasyonlar
Dijitalleşmenin etkisiyle gündelik hayat ile ilgili her konuda internet üzerinden milyonlarca web sitesi bulunmakta ve bu sitelerin tamamında grafikler kullanılmaktadır. Bu sebeple, yetenekli bir illüstratör olduğunu düşünen ve başarılı çizimler yapan bir kişinin, çizdiği bu illüstrasyonları satışa sunması da oldukça kolay olacaktır. Özetle hem yeni çizilecek hem de önceden çizilmiş illüstrasyonları online mağazada sergileyerek kazanç sağlamak mümkündür.
Grafik tasarımı konusunda kendini başarılı olarak gören kişiler ayrıca dijital kart ve animasyonlar da hazırlayabilir. Örneğin farklı temalara sahip dijital kartlar hazırlayabilir, düğün ya da özel günler için davetiye şablonları tasarlayabilir. Ayrıca sevgililer günü gibi özel günler için hazırlanan animasyonlar da özel günlerde oldukça ilgi görmektedir.
6. E-kitaplar
Kitapların dijital olarak okunmasını sağlayan e-kitapların her geçen gün popülerliği artmaktadır. Genellikle ePUB ya da PDF formatında tasarlanan elektronik kitaplar; hikâye, roman, akademik yayın ve her türlü konuda yazılmış kitapların dijital ortamdaki formlarına verilen isimdir. Eğer bir kitap yazdıysanız ve bunu e-kitaba çevirdiyseniz online mağazanızda satışa sunabilirsiniz. Tüm akıllı cihazlardan çok rahat bir şekilde okunabilen e-kitaplar, kitapseverlerin de en çok tercih ettiği dijital ürünler arasında yer almaktadır.
7. Dijital planlayıcılar ve hedef çizelgeleri
Pasif gelir kaynaklarından kişisel deneyimlerle oluşturulabilecek bir diğer gelir çeşidi ise ders çizelgesi, günlük aktivite ya da spor çizelgesi gibi kullanıcıların işini kolaylaştıran ve onlara günlük hayatlarında yardımcı olabilecek çizelge ve planlayıcılar tasarlamaktır. Tasarlanan hedef çizelgeler ya da planlayıcılar ise dijital bir ürün olarak müşterilere kolaylıkla iletilebilir.
8. Görüntülü reklamcılık
Görüntülü reklamcılık ise bir başka pasif gelir kaynağıdır. Bu aynı zamanda çok sayıda aylık ziyaretçisi olan bir web sitesine veya blogun ihtiyaç duyduğu satış ortaklığı gelirine benzerlik gösterir. Aylık on binlerce hatta yüz binlerce sayfa görüntülemesi alan bir web sitesi oluşturmak için çalışılması ise görüntülü reklamlardan iyi miktarda para kazanabileceği anlamına gelmektedir. Bu pasif gelir fikrinin kayda değer bir gelir yaratması ise nispeten daha uzun zaman alabilmektedir.
9. Blog ya da kitap yazarlığı
İnternetten para kazanmanın en iyi yollarından biri, bu yolla bir blogdan para kazanmaktır. Çevrimiçi olarak geniş bir blog kitlesi oluşturur ve sitenizden ilgili satış ortaklığı bağlantılarıyla para kazanırsanız, çevrimiçi olarak çok sayıda satış ortaklığı geliri elde edebilirsiniz.
Örneğin, serbest çalışan bir yazarsanız, para karşılığında zaman ticareti yaparsınız ki bu pasif bir faaliyet değildir. Öte yandan, bir içerik üreticisiyseniz, dijital ürünlerden ve satış ortaklığından pasif gelir elde edebilirsiniz.
B. Yatırım yapmak
Pasif gelir sağlayan metotların bir diğeri ise geçmişte kazanılan sermayenin kullanılmasıdır. Bu yöntemde genellikle bir başlangıç yatırımı gerekirken; bu sermaye sayesinde yatırım fonları, temettü hisseleri, gayrimenkul yatırım ortaklıkları, leasing ve faiz getirisi gibi kazançlar sağlanabilmektedir.
Sermaye yatırımı yoluyla elde edilebilecek başlıca pasif gelir yöntemleri ise şunlardır:
1. Faiz geliri
En çok uygulanan pasif gelir türlerinden biri ise yatırımlardan elde edilen faizdir. Bireyler, geçmiş birikimleri yoluyla yeterince para biriktirebildiyse, hayatının geri kalanında kendini desteklemek için faiz getirisinden yararlanabilir.
2. Gayrimenkulden kira kazancı
Pasif gelirin en yaygın biçimi gayrimenkulden elde edilir. Bu yöntem genellikle mülk satın almayı ve bir alıcıya kiralamayı içerir. Ancak bazı kişiler, ev sahibi olmanın pasif bir süreç olmadığını iddia edebilir. Çünkü mülkün bakımının yapılması ve geliştirilmesi dönem dönem aktif olarak yönetilmesi gereken bir süreçtir.
Ancak, mülkle ilgilenilmesi genellikle diğer yöntemlere göre oldukça az vakit harcanmasını gerektirir. Buna göre mülk sahibi ilgili varlığı için bir yönetici de tutabilir. Ya da ayda birkaç saatini kiracının taleplerini ve endişelerini yönetmeye ayırabilir. Kira geliriyle ilgili en büyük zaman yatırımı ise devir sırasında ya da bir kiracının çıkıp diğerinin taşındığı zaman gerçekleşmektedir. Bu ise genellikle 30 ila 40 saat arasında bir zaman almaktadır.
Gayrimenkulden elde edilen kira özellikle ülkemizde düzenli nakit akışı sağlamak için en çok uygulanan yöntemdir. Buna göre, kiralık bir mülke yatırım yapacak nakit parası olan bireyler, kira ödemelerini toplayarak yıllarca pasif gelir elde edebilir.
İnternet çağında bu daha kolay hale gelmiştir çünkü tüketiciler satın almak, kiralamak veya yatırım yapmak için mülkleri kolayca bulabilmektedir. Burada elde edilecek kazanç; bölgeye ve kira talebine bağlı olarak ticari, depolama, endüstriyel veya konut olarak da farklı sınıflara ayrılabilmektedir.
3. Altın ya da farklı bir varlığa yönelik kira sertifikaları
Altın, kriz dönemlerinde vatandaşların yüksek enflasyon ve jeopolitik gerginliklerin oluşturduğu stresten korunmak için başvurduğu temel yatırım aracıyken; son yıllarda, özellikle de son beş yılda, altına yatırım yapmak birçok kişinin pasif gelir elde etmesine de yardımcı olmaktadır. Buna göre bazı yatırımcılar altına dayalı kira sertifikası almayı tercih ederek, yıllık bazda faiz getirisi de kazanabilmektedir. Bu yöntem ayrıca gerçek altın tutmanın tam ikamesi olması sebebiyle yatırımcıların sermayelerini korumalarına ve bunun yanında kazanç sağlamasına destek olmaktadır. Bu yöntem sayesinde altın yatırımı yapmanın bazı dezavantajları da (altınları güvenle saklamak) egale edilmiş olunur.
4. Özel sermaye
Özel sermaye, bir şirkete doğrudan yatırılan ve risk sermayesine katkıda bulunulan herhangi bir parayı ifade eder. Bu yatırımlar genellikle riskli olarak görülebilir ancak çoğu yüksek sermaye gereksinimi gerektirir. Yatırımcılar genellikle özel sermaye yatırımlarını 10 yıla kadar ellerinde tutarlar. Uzun vadeli bir yatırım arayanlar için bu yöntem iyi bir pasif gelir kaynağı olabilir. Özel sermaye yatırımlarının ayrıca büyük ölçekte olmasına gerek yoktur.
Son dönemlerde trend olan kitlesel fonlama sistemleri de bireylerin tasarruflarını oldukça düşük tutarlarla bile değerlendirmesine imkan tanımaktadır.
5. Borsa
Borsa, pasif gelir yaratmanın belki de en basit yollarından biridir. Şirketler kâr elde ettikçe, kazançlarını temettü olarak yatırımcılara geri dağıtırlar. Bu sebeple yatırımcılar aşağıdakiler gibi çeşitli temettü üreten varlıklara yatırım yapabilirler:
Temettü hisse senetleri, gayrimenkul yatırım ortaklıkları (GYO), endeks fonları vb.
6. Eşler arası borç verme (P2P)
Peer-to-peer (P2P) işlemler, herhangi bir aracı veya üçüncü kişi olmadan doğrudan bireysel borç verenleri ve borç alanları birbirine bağlayan bir kripto hizmetidir. Bu yöntemde iki tarafın üzerinde anlaşmaya vardığı bir fiyat belirlendikten sonra borçlular düşük maliyetle hızlı kredi almaya hak kazanır. Borç verenler ise bir kripto platformu aracılığıyla anapara ve kredi faizi ödenene kadar borçludan aylık ödemeler alabilir.
Burada faiz oranları, geleneksel bankacılık sisteminde olduğu gibi borçlunun kredi puanına bağlı olarak değişecektir. Kripto piyasalarında bu işlem türü ayrıca borsa dışı işlemler (OTC) olarak da bilinmektedir.
P2P işlemlerinden para kazanmanın başlıca yolları ise şunlardır:
1. Kripto arbitraj işlemleri: Kripto paralar, geleneksel finans sisteminde bankaların farklı fiyatlardan varlıkları satışa sunduğu gibi farklı borsalarda zaman zaman farklı fiyatlardan işlem görebilmektedir. Kripto arbitraj işlemleri ise aynı kripto paranın farklı borsalardaki fiyat hareketlerinden kar elde etmeyi sağlayan bir alım-satım stratejisidir.
2. İtibari parayla arbitraj: Kripto piyasasında kripto paralar ile arbitraj imkanı olduğu gibi farklı itibari para birimleriyle arbitraj yapma imkanı da vardır. Çoğu kripto borsası da 30’u aşkın para birimi listelenirken, bu para birimleri arasında oluşabilecek fiyat farklarından yatırımcılar dönem dönem kazanç sağlamaktadır.
3. Alış ve satış ilanları: P2P işlemlerde almak ya da satılmak istenilen varlık belirlenerek, doğrudan farklı bir kullanıcıya alış veya satış yapılmak üzere bir ilan verilebilir. Bu ilanın kullanıcılar tarafından görülmesinin ardından platform kullanıcılarının bu teklifi kabul etmesi halinde bir istek gönderilecektir. Bu isteğin kabul edilmesi halinde alıcı ve satıcı arasında ticaret gerçekleştirilir. Burada daha geniş bir müşteri tabanına ulaşmak için yatırımcılar daha düşük bir fiyat belirleyebileceği gibi daha fazla kar elde etmek için daha yüksek bir fiyattan ilan da verebilir.
4. İlan komisyonları kazanma: Kripto piyasasında alış ve satış işlemleri temelde herhangi bir borsadan bir menkul kıymet alıp satmaya benzerlik gösterse de, borsaların sunduğu avantajlar sebebiyle geleneksel finans sisteminden ayrılmaktadır. Buna göre P2P satıcısı olarak düzenli olarak ilan veren kullanıcılara kripto borsaları belirli şartları (çevrimiçi olma, belirli bir miktarda satış gerçekleştirme) yerine getirmeleri halinde komisyon vermektedir. Bu yöntemi de bazı yatırımcılar pasif bir gelir kaynağı olarak sıklıkla kullanılmaktadır.
5. Satıcı teşvikleri kazanma: İlan komisyonları kazancı için daha fazla emek harcayarak toplam USDT değeri açısından ilk 3 sıraya giren satıcılar ise borsalar tarafından özel komisyon tutarları ve hediyelerle ödüllendirilmektedir. Bu sebeple P2P işlemlerde bireylerin işlem hacimleri ve harcadıkları emek karşısında alabileceği gelir miktarının artabileceğini söylemek mümkündür.
Pasif gelirin avantajları nelerdir?
Pasif gelir, yeni yetenekler öğrenmenizi ve kendinize yeni ilgi alanları bulmanızı sağlayan yardımcı bir iş kolu gibidir. Ancak klasik işlerden farklı olarak genellikle en zor adım, atılan ilk adımdır ve zamanla pasif gelir kaynağının yükü gittikçe hafifler. Biraz çaba ve azimle isteklerinizi gerçekleştirmenize yardımcı olabilecek pasif gelir kaynaklarının başlıca avantajları ise şunlardır:
1. Ek nakit akışı sağlaması
Ek servet sağlama imkanının olması, pasif gelirin en büyük avantajıdır. Buna göre pasif gelir yöntemleri alternatif bir servet seçeneği sağlayabilir ve erken emeklilik ya da dijital göçebe yaşam tarzını destekleyebilir. Böylelikle kişilerin yaşam kalitesi artış gösterirken, tek bir kazancın getirdiği riskleri de en aza indirecektir.
2. Daha fazla finansal özgürlük sunması
Pasif gelir yöntemleri sayesinde bireyler ekstra para kazanmanın da ötesine geçerek; yeterli gelir akışıyla, zamanının tamamını bir iş için ayırmadan veya başkalarına bağımlı olmadan yaşam masraflarını karşılayabilir. Bu sayede bireyler, tutkulu olduğu şeyleri yapabilme esnekliğine de sahip olacaktır.
3. Stres ve kaygıyı azaltması
Mevcut yaşam giderlerini karşılamak isteyen bireyler için yeterli paraya sahip olamamak, önemli bir stres nedenidir. Pasif gelir sayesinde, yeterli paraya sahip olamadığı endişeleri de önemli ölçüde azalacaktır. Bu durum ise bireylerin kendilerine ve ailelerine yeteri kadar zaman ayırmalarını ve mevcut stres ve kaygılardan uzak olmalarını sağlayacaktır.
4. Her yerden çalışmaya imkan tanıması
Finansal özgürlüğe sahip olunması, maaş ödemelerine bağımlı olmadığı ya da her yerden yaşama veya çalışma imkanına sahip olunduğu anlamına gelmektedir. Böylelikle pasif gelir yöntemleri bireylere diğer para kazanma yöntemlerinin sağlayamadığı esnekliği sağlar. Bu sayede bireyler yaşam standardını korurken her yerden çalışabilir. Bu da seyahat edilebileceği ya da dijital göçebe olarak bireylerin hayatını sürdürebileceği anlamına gelmektedir.
Pasif gelirden ne kadar kazanabilirsiniz?
Pasif gelir genellikle ilk başta belirli bir çaba gerektiren, ancak daha sonra en az efor ile kazanç elde edilmesini sağlayan bir gelir yöntemidir. Pasif gelir yöntemiyle elde edilebilecek kazançta ise bir alt ya da üst sınır yoktur. Yapılan işin ölçeğine göre ürünün değeri ya da hizmetin miktarı da değişkenlik göstermektedir.
Buna göre elde edilecek gelir, tamamen ürünü oluşturmak için ne kadar zaman, çaba ve kaynak harcandığına; ürünün ölçeklenebilirliğine, ne kadara satıldığına ve ürüne olan talebin ne kadar büyük olduğuna bağlıdır.
Kimi pasif gelirler sadece günlük ihtiyaçlarda bireyleri rahatlatırken, yeterince iyi devam ettirilen pasif gelirler ise emeklilik planlarına dahil olabilir, borçları ödemeyi sağlayabilir ve yeni yatırımlara izin verebilir. Burada kontrol tam olarak sizdedir ve işi ne kadar büyüteceğiniz de yaptığınız iş planı ile ayırdığınız zamana bağlıdır.
