Bir menkul değerin belli bir fiyata satılırken, belirlenen süre sonunda yine belli bir fiyattan alınacağına dair yapılan anlaşmaya repo denir.
Repo, kısa vadeli bir borçlanma biçimidir. Genellikle kısa vadeli sermaye artırımı için kullanılır. Güvenli bir yatırım aracı olarak kabul edilen repo, menkul kıymetlerin veya diğer yatırımların satın alınmasını finanse etmek için kullanılır. Repo anlaşmaları kısa vadeli yatırımlardır ve vadelerine “oran”, “dönem” veya “tenör” denir.
Standart bir repo işleminde bir kurum, müşteriyi bir geceliğine borçlandırır ve bonoyu teminat göstererek bir tahvilin mülkiyetini finanse eder. Kurum, tahvilin piyasa değerinden daha az borçlanır. Müşteriden gelen kredinin teminat altına alınması, müşteriyi tahvilin değerinde bir düşüşe karşı korur.
İşlem, tahvil satışı olarak yapılandırılır ve bir sonraki gün, kurumun faiz giderini karşılayacak şekilde yüksek bir fiyata geri satın alınması ile sonlanır. Bu işlem düz repo olarak da adlandırılır.
Repo Çeşitleri Nelerdir?
Repo, geri alım taahhüdü ile yapılan satış işlemleridir. Farklı repo türleri şu şekildedir:
- Düz repo
- Ters repo
- Gecelik repo
- Açık repo
- Karşılıksız (Fiktif) repo
- Sürekli repo
- Vadeye kadar repo
- Döviz swapı repoları
- Esnek repo
Ters Repo Nedir?
Repoda 2 taraf vardır. Bir taraf menkul kıymetlere sahipken diğer taraf paraya sahiptir. Menkul kıymetlere sahip tarafın yaptığı işlemlere repo, paraya sahip tarafın yaptığı işleme ise ters repo denir. Daha önce belirlenen bir vadede, önceden anlaşılan bir fiyattan menkul kıymetlerin geri satılmak üzere alınması işlemidir. Yatırımcıların genellikle bir kurum aracılığı ile yaptıkları işlemler ters repodur.
Gecelik Repo
Gecelik repo işlemlerinde valör aynı gündür. Eğer valör Cuma günüyse, gecelik repo işleminin teslimatı pazartesi gerçekleştirilir. Gecelik repo işlemlerinde alıcı ve satıcı arasında bir günlük taahhüt anlaşması yapılır.
Gecelik Repo Nasıl Yapılır?
Repo, kısa vadeli bir yatırım aracıdır. Risk almadan kısa vadeli getiri elde etmek isteyen yatırımcıların tercih ettiği repo vadesi 1 ile 30 gün arasında değişebilir. Gecelik repo işlemleri, kurumlar aracılığı ile aynı gün valörlü şekilde gerçekleştirilir. Repo işlemlerinde, fiyat işlem sırasında belirlenir.
Gecelik Repo Faizi
Para Politikası Kurulu’nun faiz kararları, tarihleri önceden belirlenmiş toplantılar ile alınır. 1 Haziran 2018 tarihinden itibaren bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı Merkez Bankası politika faizi olmuştur. Ayrıca Merkez Bankası “gecelik vadede borçlanma ve borç verme oranlarının bir hafta vadeli repo ihale faiz oranına kıyasla -/+ 150 baz puanlık bir marj ile belirlenmesine” karar vermiştir.
Gecelik Repo Ne Kazandırır?
Repo, enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde diğer yatırım araçlarından daha fazla kar getirebilir. Enflasyonun düşük olduğu zamanlarda, elinde yüksek miktar bulunan yatırımcının parasını işletebileceği güvenli bir yatırım aracı olan repo, piyasaların likidite ihtiyacını karşılar. TCMB politika faizi, 1 haftalık vadeli repo faizi oranını belirler. Repo vadesi uzadıkça faiz oranı artar.
Günlük Repo
Repo işlemlerinde en az vade süresi 1 gün olarak belirlenmiştir. Günlük repo işlemi ile 1 gün vadeli repo işlemi gerçekleştirilebilir.
Açık Repo
Belirsiz bir vade ile yapılan repo sözleşmelerine açık repo denir. Açık repo, her iki tarafça da kabul edilmiş bir tarihten önce bildirimde bulunmaları kaydıyla feshedilebilir. Açık repo sonlandırılana kadar günlük repo olarak işlem görmeye devam eder.
Açık repo, tarafların ne kadar uzun süre ihtiyaç duyduklarından emin olmadıkları durumlarda nakit veya finans varlıklarına yatırım yapmak için kullanılır.
Karşılıksız (Fiktif) Repo
Karşılıksız repo 2 farklı durumda gerçekleşebilir. Satan tarafın portföyünde işleme konu olan sermaye piyasası aracı bulunmadığı halde repo işlemi gerçekleşir. Böyle bir durumda; yatırım aracı bulunmadığından el değiştiren dekont ya da makbuz olur. Diğer karşılıksız repo durumunda ise aynı tanım ve tutardaki menkul kıymet birden fazla kişiye satılır. Böyle bir işlemde sadece satışlardan biri gerçek diğerleri hayalidir.
Sürekli Repo
Taraflardan biri vazgeçene kadar sürekli olarak yenilenen repo türüdür.
Vadeye Kadar Repo
Repo işlemine konu olan menkul kıymetin faiz ya da ödeme günü vadenin bitim tarihine denk gelir.
Döviz Swapı Repoları
Vadeli döviz piyasasında, döviz cinsinden yapılan repo işlemleridir.
Esnek Repo
Para veren yatırımcının, işleme konu olan menkul kıymetin bir kısmını işlemin son vade tarihinden önce borçluya satmasını sağlayan repo biçimine esnek repo adı verilir.
Repo Yatırımı Nasıl Yapılır?
Repo yatırımı gerçekleştirmek için öncelikle yatırımcının Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş bankalar ya da aracı kurumlara başvurması gerekiyor. Bu kurumlarda hesap açtırdıktan sonra repo anlaşması imzalanır. Bu aşamadan sonra vade belirlenir. İlgili kurumun verdiği repo faiz oranı kabul edildikten sonra yatırımdan gelir elde etmeye başlanır.
Repo ve ters repo işlemlerine konu olabilecek finansal araçlar Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından şu şekilde belirtilmiştir:
- Devlet tahvili
- Hazine bonosu
- İhraç edilmiş kamu borçlanma araçları
- Kira sertifikaları
- TCMB tarafından ihraç edilen likidite senetleri
- Varlığa dayalı menkul kıymetler
- Borsa İstanbul A.Ş. tarafından belirlenen hisse senetleri
Repo Hesaplama
Repo getirisi, vadeli mevduat hesaplaması ile aynı şekilde yapılabilir.
Faiz Oranı / 36.500 * Vade * Anapara = Brüt (Vergi Öncesi) Repo Getirisi
Repo Oranları
Repo faiz oranları piyasanın durumuna göre belirlenir. Repo işlemlerinin temelinde; bankaların nakit ihtiyacı yaşaması ve müşterilerine tahvil, bono satarak nakit ihtiyacını karşılaması esastır. Bu sayede piyasadaki likidite de artmış olur. Repo işlemlerinde bankalar borçlu konumundadır. Politika faizinde yaşanan artış repo maliyetini de arttırır.
Repo Faizi
Alıcı tarafından bir repo başlangıcında ödenen fiyat ile en sonunda aldığı fiyat arasındaki fark, satıcıya etkili bir şekilde borç verdiği nakit getirisidir. Repo işlemlerinde, bu getiri, yıllık oran olarak yüzde ile ifade edilir ve repo oranı olarak adlandırılır.
Repo Faiz Oranları
Repo faiz oranları enflasyona bağlı olarak artar. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) kısa vadede faiz oranlarını belirler. Faiz oranlarının artışı, ülkenin para birimi üzerinde pozitif bir etki yaratır.
Repo Temdit Nedir?
Tarafların karşılıklı anlaşması sonucunda repo vadesinin süresinin uzatılmasına temdit denir.
Repo İhalesi Nedir?
Repo işlemleri genellikle piyasada likidite ihtiyacını geçici olarak karşılamak için kullanılır. Merkez Bankası, SPK tarafından işlem yetkisi verilmiş kuruluşlardan menkul kıymet satın alır. Bu satın alma işlemi belirli bir fiyat ve tarihte geri satmak taahhüdünü içeren bir sözleşme yapılarak gerçekleştirilir.
TCMB’den haftalık fon almak isteyen kuruluşlar tahvil karşılığında Merkez Bankası’ndan nakit alır ve bunun için de faiz öder. Bu faiz “politika faizi” olarak adlandırılır.
Repo İhalesi Piyasaları Nasıl Etkiler?
Bankaların Merkez Bankası’ndan yaptığı gecelik fonlama işlemleri piyasayı doğrudan etkiler. Repo ihalesi ve fonlama maliyeti piyasadaki fiyat istikrarını sağlamaktadır.
Merkez Bankası Repo İhalesi Nedir?
Merkez Bankası açık piyasa işlemlerini (APİ) haftalık repo ihalesi ile yürütmektedir. Bankalardan tahvil ve bono gibi menkul kıymetler satın alan Merkez Bankası, repo ihalesi ile faizlere yön verir ve bu şekilde enflasyonu da denetler.
Fonlama maliyeti; gecelik borç verme faizi ve haftalık repo faizinin ağırlıklı ortalaması alınarak hesaplanır.
Makalede Geçen Terimler ve Anlamları
Valör Ne Demek?
Bankacılık işlemlerinde, işlemin gerçekleştiği tarihe valör denir. Örneğin; paranın hesaba geçtiği tarih ya da mankul kıymetlerin el değiştirdiği tarih valör olarak adlandırılır.
Temdit Ne Demek?
Vade süresinin uzatılmasına temdit denir.
Taahhüt Etmek Ne Demek?
Finansal piyasalarda, ileri tarihli bir işlemin gerçekleşeceğine dair söz vermek amacıyla kullanılır.
Günlük Repo Nedir?
Vade süresi 1 gün olan repo biçimidir.
