Start Up Nedir? Genç Girişimci Desteği Nasıl Alınır?

Start-up, genç girişimci, melek yatırımcı, teşvik, büyüme, sektörel exit, kuluçka merkezleri… Tüm bunlar özellikle son 10 yılda ülkemizde de çokça dillendirilen iş dünyası terimleri. Bu terimlerin pek çok platformda dillendirilmesi ise gençlik dinamizmi ve inovasyon ile ortaya çıkmış olmalarıdır. Bu yazımızda, pek çok kez kullanacağımız bu terimlerle girişimcilik ekosistemini anlamaya çalışacağız. Ülkemizde ya da dünyada start-up’lar ne durumda, destek bulma kanalları nelerdir, teşvik sistemi nasıl ilerliyor, başarıyı yakalamış start-up’lar hangi alanlarda faaliyet gösteriyor gibi ve daha nice sorunun cevabı yazımızda yer alıyor.

Start-Up Nedir?

Start-up terimi ilk kez 1977 yılında gerçekleşecek bir etkinlik için Forbes dergisinde yapılan haberde “özellikle teknoloji alanında hızlı büyüme gösteren start-uplar için kuluçka” yakıştırması için kullanılmış. Türkçeye girişim olarak geçen start-up, kısa süre içerisinde ihtiyaca yönelik hizmet ve ürün sunarak, genellikle bu ürünler teknolojik çözümler sunar, büyüme göstermeye çalışan şirketler olarak tanımlanabilir. Start-up’ları diğer iş girişimlerinden ayıran özellikleri maddelersek:

• Özgün-İnovatif Fikirler: Start-up kurmak isteyenlerin en çok zorlandığı aşama fikir bulmaktır çünkü aranan fikrin özgün ya da inovatif olması gerekmektedir. Fakat genel kanının aksine fikrin hem inovatif hem de özgün olması gerekmemektedir. Örneğin, yemeksepeti.com Türkiye’de doğan en başarılı start-up olarak görülüyor. Şirket restoranlar ile müşteriyi internet ortamında kolayca bir araya getirmeyi hedefledi. Bu açıdan bakarsak fikir yalnızca inovatif ve teknolojik altyapıyı her gün ortaya çıkan bir soruna çözüm olarak kullanmasıyla başarıyı getirmiş.
• Teknolojik Sürdürebilirlik: Gelişen ve değişen teknolojinin maliyetleri azaltma yönünü kullanarak iş ve zaman tasarrufu sağlayan çözümler sunan ürünler üretmek.
• Küçük Ekipler (Hissedarlar): Start-uplar diğer girişimlerin aksine fikir sahibi ve bu fikri uygulayabilecek küçük ve donanımlı ekiplerce kurulması da start-upları diğer girişimlerden ayıran özelliklerden. Özellikle son yıllarda teknoloji tabanlı start-upların başarıyı yakalamasıyla ekiplerin bünyesinde genellikle mühendis ve tasarımcılar var. Çekirdek ekibe katılan kişilerin hissedar olması sağlanıyor. Böylece, kuruluş aşamasındaki maaş sorunu çözülüyor.
• Genç Kadrolar ve Dinamizm: Yeni mezun pek çok mühendis ya da tasarımcı start-uplarda yer almak istiyor. Hem kendi işinin patronu olma hayali hem de sevilen ve teşvik edilen işi yapma arzusu birleşince ortaya özveri doğuyor.

Start-Up’larla İlgili Bazı Terimler

Kuluçka Merkezi

Girişimlerin en kırılgan dönemi olan kuruluş aşamasında mentörlük ve teknik altyapı hizmeti sunan oluşumlar. Ülkemizde kuluçka merkezlerinin büyük çoğunluğu teknokentler içerinde yer alır.

Melek Yatırımcı

Kuruluş aşamasında ve büyük risk teşkil eden start-up’lara hisse ya da gelecek satışlardan pay karşılığı yatırım yapan kişileri tanımlamak için kullanılır.

MVP (Minimum Uygulanabilir Ürün)

Fikir olarak oluşan ürünün uygulanması yüksek Ar-Ge bütçeleri ve çok zaman isteyen yanlarından arındırılarak ortaya konmuş ürüne verilen isimdir.

Exit Yapmak

Girişimin istenilen olgunluğa ulaşıldığına kanaat getiren girişimcinin satış yoluyla bahsi geçen sektörden ayrılmasıdır. Bu sayede, girişimci hem diğer fikirleri için sermaye bulurken hem de mentörlük için kendine alan açmış oluyor.

Türkiye’de Start-Up’lara Sağlanan Destekler

Hükümet yavaşlayan ve katma değerli ihracat yapma yeteneği henüz kazanamamış ekonomiye itici arayışına girdi. Kobilerin hem 10. Kalkınma Planı çerçevesinde açıklanan teşviklerle desteklerle hem de özel bankaların özel faiz oranlarınla kobilerle çalışması hükümetin yönünü start-uplara çevirmesine sebep oldu. Start-upların desteklenmesi suretiyle hem genç işsizliğe çözüm bulunması hem de katma değere sahip teknolojik ihracat gücü kazanılması hedeflendi. Bu kapsamda start-upların ya da hükümetçe “genç girişimler”in desteklenmesi için Gelir İdaresi Başkanlığınca (GİB) Mart 2019’da ve Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme Başkanlığınca (KOSGEB) Ocak 2019’da iki farklı plan hazırlandı.

GİB Teşvikleri

• Vergi Teşviki: Üç vergilendirme dönemi boyunca elde edilen kazancın 75.000TL’lik kısmı gelir vergisinden muaf tutuluyor.
• Sigorta Teşviki: Start-uplarda istihdam edilen ve ilk kez sigortalı olan kişilerin sigorta primleri 1 yıl süreyle hazine tarafından karşılanıyor.

GİB Teşvik Şartları:

Her ne kadar teşvikler oldukça iştah kabartıcı gözükse de GİB teşviklerinden yararlanılması için bazı şartların karşılanması gerekiyor. Bunlar:

• Bahsi geçen şirket kurulduğu sırada mevcut bir ortaklığın bulunmaması
• Vergi mükellefiyet (vergiye tabi olma hali) başlangıç tarihi ile 29 yaşını doldurmamış olmak
• Şirketin kurucularının bifiil çalışması ya da işi sevk ve idare etmesi

KOSGEB Teşvikleri

Geleneksel Girişimci Desteği: Bu destek paketi kapsamında kurulan şirketler eğer sermaye şirketi ise (anonim ortaklık veya limited şirket) 10.000TL, gerçek kişilerce kurulmuş ise 5.000TL hibe alabilmektedir.

KOSGEB Sigorta Destekleri

- İleri Girişimci Desteği: Eğer kurulan şirketin iş kolu “İleri Girişimci Programı Kapsamındaki Faaliyet Konuları Listesi”nde belirtilen konulardan biri ise yukarıdaki hibelere ek olarak kurulan şirket eğer sermaye şirketi ise (anonim ortaklık veya limited şirket) 10.000TL, gerçek kişilerce kurulmuş ise 5.000TL hibe alabilmektedir.

Yukarıda bahsedilen listeden bazı örnekler:

• Yüklü elektronik kart imalatı,
• Kızıl ötesi (enfraruj) sinyal kullanan iletişim cihazlarının imalatı,
• Bilgisayar programlama faaliyetleri,
• Veri işleme, barındırma ve ilgili faaliyetler: Listenin kalanına KOSGEB sitesinden erişebilirsiniz.

- İleri Girişimci Makine Teçhizat ve Yazılım Desteği: Kurulan şirketin iş kolu yukarda da belirtildiği gibi ileri teknoloji içerden bir alan ise şirket bünyesinde kullanılmak şartı ile satın alınacak yazılımlarda,

• Düşük Teknoloji Düzeyi Şirketler İçin: 100.000TL
• Orta Teknoloji Düzeyi Şirketler İçin: 200.000TL
• Yüksek Teknoloji Düzeyi Şirketler İçin: 300.000TL hibe ediliyor.

Ortaya konan destekler düşünüldüğünde yeni teknoloji trendi olan Data Science alanından faaliyet gösterecek bir start-up’ın 300 bini yazılım 60 bini sigorta ve kuruluş hibesi olmak üzere 360 bin liraya kadar destek alması mümkün. Ayrıca GİB tarafından yazılan teşvikleri de bu hesaba kattığımızda destek meblağsı 435 bin TL’ye çıkıyor. Peki teşvik ve destek elde etme anlamında tek kaynak devlet mi?

Girişimcilik Yarışmaları

Yarışmalar da genç girişimcilere kaynak sağlama anlamında son yıllarda önemli ödül artırımları yaptı. Özellikle 10. Kalkınma planı ile sayıları 64’e çıkan teknokentler içerisinde düzenlenen yarışmalar ile kuluçka merkezlerinde yer edinen start-uplar bu yarışmalarda başarı gösteriyor. Yine de yarışmaları teknokent tabanlı ve bağımsız olarak ayırmakta yarar var.

Teknokent Tabanlı Yarışmalar

• Yeni Fikirler, Yeni İşler (ODTÜ Teknokent): Bu yarışmada inovatif fikirlere sahip gençlerin başvuruları toplanıp ardından seçkin olanlar belirleniyFor ve 2 aylık bir yönetim ve iş planlaması eğitimine tabi tutuluyor. Ayrıca bu eğitim süresince çalışılan ya da çalışılması planlanan alanda ODTÜ Teknokent’te faaliyet gösteren şirketlere toplantı ve tanıtım yapma fırsatı yakalanıyor. Ardından “Demo Day” adı verilen gün tüm katılımcı gruplar pek çok yatırımcıya projelerini sunma fırsatı yakılıyor. Başvuru dönemi: Ağustos

• Big Bang Start-Up Challange (İTÜ Arı Kent): Bu yarışmada İTÜ Arı Kent’in erken aşama kuluçka merkezinde kurulan start-uplar arasından seçilen şirketler sektörden pek çok yatırımcının yer aldığı etlinlikt sunum yapma hakkı kazanıyor. Yatırımcı yoğunluğunun da fazla olması sayesinde şimdiye kadar 21 Milyon TL’lik yatırım çekildi. Geçtiğimiz yıl ise ilk üçe giren şirketler sırasıyla 771 bin TL, 437 bin TL ve 415 bin TL yatırım aldı. Ayrıca bu sahnede boy gösteren şirketlere sunum öncesi mini MBA olarak nitelendirilen eğitimler veriliyor. Yarışmanın ardından ise 1 yıl süreyle İTÜ kuluçka merkezinin imkânlarından yararlanma şansı tanınıyor. Başvuru Dönemi: Ekim

• Ankara Start-Up Zirvesi (Bilkent Cyberpark): Yatırımcı ve gençleri bir araya getirmeyi amaçlayan sergi niteliğinde bir organizasyon.

• Star-Up Erciyes Atölye (Erciyes Teknokent)

• İlk İşim Girişim (YTÜ Teknokent-Çalık Holding): Başvuru Dönemi: Ekim. Toplam Ödül:22.500 TL

Bağımsız Yarışmalar

• Tübitak Girişimcilik ve Yenilikçilik Yarışması: Bölge ve Türkiye finali olmak üzere iki aşamada gerçekleşen bu yarışmaya lisans ve önlisans öğrencileri başvurabiliyor. Tekno girişimcilik ce sosyal girişimcilik kategorileri bulunuyor. Toplamda dağıtılan ödül miktarı ise 50 bin TL. Başvuru Dönemi: Mayıs
• TÜSİAD Bu Gençlikte İş Var: Yalnızca fikirlerin yarıştığı bu organizasyonda finale kalanlara İTÜ Çekirdek Yapılanmasında yer alma ve Silikan Vadisi Ağı ile iletişim hakkı veriliyor. Ayrıca dereceye giren katılımcılara sırasıyla 75 bin TL, 50 bin TL ve 25 bin TL ödül veriliyor. Başvuru Dönemi: Ekim-Aralık

Son Söz

Herkesin kendi işinin patronu olmak ve belli bir mesai saatleri içerisinde çalışmamak hayali vardır. Özellikle üniversite gençliği arasında daha da yayılan bu start-up merakı fikir arayışı inovasyon birlikte ekonomik canlılığı beraberinde getiriyor. Ne var ki herkes istenilen başarıyı yakalayamıyor. Start-up’ların kuruluşlarından ve sonrasında yapılan hatalar, yapılması gerekenler, Dünya ve Türkiye’deki başarılı start-up örnekleri başka bir yazımızın konusu olsun.

Yazar: Erkan BAYRAM