Tüzel kişi veya hükmi şahıs, hukuk sisteminin kurallarına göre oluşturulan hak ehliyeti ve borçlanma olanağına sahip hukuki varlıklara denir. Tüzel kişilik, bir amacı gerçekleştirmek iradesiyle örgütlenen ve hukuk sistemi kurallarına göre oluşturulan bir varlığı ifade eder. Tüzel kişiler Kamu Hukuku Tüzel Kişileri ve Özel Hukuk Tüzel Kişileri olarak iki çeşittir.
Tüzel Ne Demek?
Türkçe düz, doğru sözcüğünden türeyen tüzel kelimesi hukuki, adli veya hükmi anlamlarında kullanılır.
Ekonomide Tüzel Kişi Ne Demek?
Özel hukuk tüzel kişileri olan şahıs veya sermaye şirketleri kuruluş ve tescil aşamalarından sonra hukuki varlık kazanarak tüzel kişi statüsüne haiz olurlar. Şirket ortakları ise tüzel kişiliğin kanuni temsilcileri olarak şirket adına kararlar alırlar.
Tüzel Kişinin Ünvanı Ne Demek?
Kamu hukuku tüzel kişileri ve özel hukuk tüzel kişilerinin faaliyet konularını içeren isimleri tüzel kişinin ünvanın oluşturur. Örn: Bir kamu tüzel kişisi olan Ziraat Bankasının ünvanı- Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası Anonim Şirketi’dir.
Tüzel Kişilik Nedir?
Bir amacı gerçekleştirmek üzere biraraya gelen kişiler ve varlıkların oluşturduğu, gerçek kişiler gibi hak ve yükümlülere sahip olan bağımsız hukuki varlıklardır. Gerçek kişiler dışında kalan, şirketler, vakıflar, kamu kurumları gibi hukuki varlıkların tümü tüzel kişiliklerdir.
Yetkili Tüzel Kişilik
Maden Kanunu kapsamında madencilik şirketlerinin resmi makamlara sunması gereken rapor, proje ve her türlü teknik belgeyi hazırlamak üzere Bakanlık tarafından yetki belgesi verilen, deneyimli maden ve jeoloji mühendisleri istihdam eden, kuruluş, görev ve yetkileri 29731 sayılı resmi gazede yayımlanan şirketlerdir.
Kamu Tüzel Kişiliği
Devlet ve devletin özel bir kanunla veya kanun verdiği yetkiye dayanarak, kamuya yarar sağlamak amacıyla oluşturduğu tüzel kişiliklerin tamamı kamu tüzel kişileridir. Devlet, yasama, yürütme ve yargı organlarının tümüyle birden bir kamu tüzel kişiliğidir. Ayrıca, TRT, TÜBİTAK, devlet üniversiteleri, Ziraat Bankası, Halk Bankası gibi devet bankaları da kamu tüzel kişiliğine sahip kuruluşlar arasında sayılabilir.
Gerçek Kişi Nedir?
Hukuki olarak tüm bireyler yani insanlar gerçek kişi sıfatına sahiptir. Bireyler doğar doğmaz hak ehliyetine, ergin yaşa geldiklerinde de fiil ehliyetine sahip olurlar. Fiil ehliyetinde, kişilerin kısıtlılık durumları ve ayırt etme yetilerine bağlı olarak tam ve sınırlı ehliyetlilik ve tam ve sınırlı ehliyetsizlik halleri söz konusu olabilir.
Tüzel Kişiler Nasıl Oluşur?
Kamu hukuku tüzel kişileri ve özel hukuk tüzel kişilerinin kuruluşları veya oluşumları farklılık gösterir. Kamu hukuku tüzel kişileri devlet tarafından kanunla veya kanunun verdiği yetkiye dayanarak kurulur ve yine kanunla sonlandırılır. Özel hukuk tüzel kişilikleri ise ortakları veya kurucuları olan gerçek kişilerin, söz konusu tüzel kişiliğin tabi olduğu kanuni gerekleri serbest iradeleriyle yerine getirmeleri ve kuruluş ve tescil işlemlerini gerçekleştirmeleri sonucu kurulurlar ve yine kurucuları veya ortaklarının serbest iradeleriyle sona erdirilirler.
Gerçek Kişi ile Tüzel Kişi Arasındaki Farklar
Hukuki açıdan hak ve fiil ehiyetine sahip gerçek kişilerle, gerçek kişiler tarafından oluşturulan tüzel kişililer arasında pek çok fark bulunur.
• Tüzel kişiler gerçek kişilerin sahip olduğu hak ve fiil ehliyetine sahiptirler ve borç yükümlüğü altına girebilirler.
• Tüzel kişiler temsilcileri tarafından temsil edilirler, gerçek kişiler ise kendileri adına hareket edebilirler bir temsilciye gereksinimleri yoktur.
• Tüzel kişilikler ya kanunla veya gerçek kişilerin iradeleriyle kurulur ve yine aynı şekilde sonlandırılırlar buna karşın gerçek kişiler doğumla birlikte hukuki olarak gerçek kişi sıfatını kazanırlar ve hayatlarının sonuna kadar da bu sıfatı korurlar.
• Tüm gerçek kişiler sahip oldukaları haklar bakımından eşitlik ilkesine tabidir ve kamu hukuku tüzel kişileri ve özel hukuk tüzel kişilerinin sahip olduğu imtiyazlara ve kamu gücüne sahip değildirler.
• Kamu tüzel kişileri kamu hukukuna, gerçek kişiler ve diğer tüzel kilşiler özel hukuka tabidir.
Tüzel Kişiliği Olan Kurumlar
Devlet tarafından, kanuna dayalı olarak ve kamu yararı sağlamak amacıyla kurulan bütün kamu kurum ve kuruluşları kamu tüzel kişiliğine sahiptir. Bu kurumların bazıları Anayasa’da belirtilmiştir;
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuru¬luşları
• TRT
• Yüksek Öğretim Kurumları (Üniversiteler)
• İl Özel İdareleri
• Belediyeler
Bunların dışında, gerçek veya tüzel kişiler tarafından bir amaca hizmet etmek için kişilerin özgür iradesiyle kurulan tüm özel ve halka açık şirketle ile dernek, vakıf ve benzeri kuruluşların tamamı özel hukuk tüzel kişiliğine sahiptir.
Kamu Tüzel Kişiliği Olan Kurumlar
Başta devlet olmak üzere, belediyeler, devlet üniversiteleri, devlet bankaları gibi kuruluşlar kamu tüzel kişiliğine haizdir. YÖK, Milli Piyango İdaresi, ÖSYM bunlara örnek olarak gösterilebilir
Kamu Tüzel Kişiliği Nedir?
Devlet ve devletin özel bir kanunla veya kanun verdiği yetkiye dayanarak, kamuya yarar sağlamak amacıyla oluşturduğu, görev ve yetkileri kanunla düzenlenen tüzel kişilerdir. Yerel yönetimler, (il özel idaresi, belediyeler), kamu kurum ve kuruluşları, meslek kuruluşları kamu tüzel kişileridir ve görev alanları çerçevesinde kamu gücünden yararlanırlar.
Kamu Tüzel Kişiliği Özellikleri
Kamu tüzel kişilikleri diğerlerinden ayıran en önemli özellik, kamu yararını sağlam amacıyla kurulmuş olmaları ve kamu gücünü kullanabilme ayrıcalıklarıdır. Kamu tüzel kişilikleri kanunla kurulur ve kanunla sona erdilirler
Özel Hukuk Tüzel Kişileri
Özel hukuk tüzel kişileri, özel hukuk kuralları çerçevesinde kurulan ve bu kurallara uygun olarak faaliyet gösteren tüzel kişilerdir. Tüm özel şirketler, dernekler, vakıflar, sendikalar bu kategoriye girer. Bu tüzel kişilikler, kar elde etmek veya sosyal yardım yapmak gibi bir amaç doğrultusunda gerçek kişilerin iradeleriyle kurulur ve sona erdirilir, eşitlik ilkesine tabidir.
Kamu Hukuku Tüzel Kişileri
Kamu hukuku tüzel kişileri, kamu hukuku kurallarına göre kurulan ve bu kurallara uygun faaliyet gösteren tüzel kişilerdir. Kamu hukuku tüzel kişileri, kamu yararını sağlamak üzere kanunla kurulurlar ve kanunla sonlandırılırlar, kamunun gücünden yararlanırlar.
Şirketler Tüzel Kişi midir?
Bütün şirketler tüzel kişi statüsüne sahiptir.
Devlet Tüzel Kişiliği
Devletin kamu tüzel kişiliğine sahip bir organdır. Kendisini oluşturan bireyler yani vatandaşlarından farklı bir hukuki kişiliğe sahiptir. Devlet adına hareket eden ve işlem yapan gerçek kişiler ise devlet tüzel kişiliğinin yasama yürütme ve yargı organlarında yer alırlar. Devlet tüzel kişiliği bu organların tamamını kapsar.
Tüzel Kişileri Kim Temsil Eder?
Tüzel kişiler, kendilerini oluşturan gerçek kişilerin veya onların temsilcilerinin tayin edeceği gerçek kişiler tarafından temsil edilirler.
İlgili Terimler ve Anlamları:
Fert Ne Demek?
Kendine özgü özellikleri olan varlık, birey anlamına gelir.
Kişilik Nedir?
Hukuk terimi olarak kişilik hak ve fiil ehliyetine sahip olma durumunu ifade eder.
Gerçek Usul Nedir?
Vergi usul kanununa göre vergi mükellefleri gelir vergisi mükellefiyeti açısından Gerçek Usule veya Basit Usule tabidir. Gerçek Usül’de gelir vergisine tabi olan vergi mükelleflerinin bilanço ve işletme esasına göre defter tutma yükümlüğü defter tutma yükümlükleri vardır.
Özel Kişi Nedir?
Özel kişi tüzel olmayan, gerçek kişi anlamında kullanılan bir terimdir.
