Uluslararası Para Fonu (IMF) Nedir?

Uluslararası Para Fonu veya IMF (International Monetary Fund), global finansal istikrarı sağlamak, uluslararası ticareti kolaylaştırmak, istihdam artışı, sürüdürülebilir ekonomik büyüme ve yoksulluğun azaltılmasını desteklemek amaçlarına yönelik çalışmalar yürüten ve 189 üye ülkeden oluşan, uluslararası bir örgüttür.

IMF’in (International Monetary Fund) Açılımı?

IMF, İngilizce International Monetary Fund kelimelererinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır.

IMF Ne Zaman Kuruldu / IMF’nin Kuruluşu

İkinci Dünya Savaşının sonlarına doğru, Temmuz 1944’te ABD’nin New Hampshire eyaletinde bulunan Bretton Woods kasbasında düzenlenen Birleşmiş Milletler’in (o zamanki adıyla Milletler Cemiyeti) Para ve Finans Konferansı’na katılan 44 üye ülkenin temsilcileri döviz kurlarının izlenmesi, kur istikrarının sağlanması, rezerv para birimi oluşturulması, üye ülkelere rezerv para birimleri cinsinden kredi verilmesi gibi konularda bir uluslararası ekonomik işbirliği çerçevesi oluşturmak üzere masaya oturdu. Burada imzalanan Bretton Woods anlaşmasıyla IMF ve Dünya Bankası gibi kuruluşların temelleri atıldı.

IMF, daha sonra Aralık 1945’te 29 üye ülkenin kuruluş sözleşmesini imzalamasıyla resmen kuruldu.

Uluslararası Para Fonu IMF'nin Görevleri

Temel kuruluş amacı ve görevi uluslararası para sisteminin istikrarını sağlamak olan Uluslararası Para Fonu, bu doğrultuda;

• Uluslararası para sistemini ve 189 üye ülkenin ekonomik ve finansal politikalarını yakından izleyerek, global ve ülke bazında ekonomik ve finansal istikrarı tehdit eden risklere işaret ederek yapılması gereken düzeltmeler konusunda tavsiyelerde bulunur.
• Cari açık konusunda ciddi problemler yaşayan üye ülkelere, yapısal problemlerin çözülmesi konusunda destek verir,
• Üye ülkelerin ekonomilerinin güçlenmesi, istihdam yaratılması, istikrarlı ekonomik büyüme sağlanması konusunda destek verir.

Uluslararası Para Fonu IMF'nin Amaçları

Uluslararası Para Fonu’nun temel amacı döviz kurları ve uluslararası ödeme sistemlerinden oluşan uluslararası para sisteminin istikrarlı ve sorunsuz olarak çalışmasıdır. Görevlerinin kapsamı 2012 yılında güncellenen IMF, global ekonomik istikrarı etkileyen tüm makroekonomik sorunlarla ve finans sektöründe yaşanan sorunlarını da izlemeye almıştır.

Uluslararası Para Fonu IMF'nin Kaynakları

Uluslararası Para Fonu’nun finansal kaynağı üye ülkelerin ödediği kota abonelikleri sistemine göre belirlenen üyelik aidatlarından oluşur. Üye ülkelerin dünya ekonomisindeki ağırlığına göre SDR cinsinden hesaplanan kotalar, ülkelerin IMF’ye ödeyeceği azami aidat tutarını, oy hakkını ve IMF’ten alabileceği kredi tutarını belirler. SDR – özel çekim hakkı anamına gelen İngilizce Special Drawing Rights sözcüklerinin baş harfleriniden oluşan bir kısaltmadır ve temel para birimlerinden oluşan kur sepetinin ortalama değerine eşit olan bir uluslararası rezerv para birimidir. IMF’nin kaynakları ve üyelere verilen krediler de SDR cinsinden belirlenir. Her ülkenin belirili bir SDR hakkı bulunur.

IMF Başkanı Kimdir?

2011 yılında IMF Başkanı olarak atanan Christian Laggarde, 5 yıllık görev süresinin 2016 yılında dolmasının ardından, ikinci beş yıllık dönem için yeniden IMF Başkanı olarak atandı. Avukat olan Lagarde IMF Başkanı olarak atanmadan önce Fransa’da çeşitli hükümetlerde ekonomi ve ticaret bakanı olarak görev yaptı.

IMF’nin Merkezi Nerededir?

IMF’in genel merkezi ABD’nin başkenti Washington D.C.’dedir.

IMF Üyeleri

Kurulduğunda 29 üyesi bulunan IMF’in bugün üye sayısı 189’ a yükselmiştir. IMF’e üye olmak için Birleşmiş MilletIer’e üye olma ön koşulu yoktur ancak Dünya Bankası kuruluşu olan IBRD’ye (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası) üye olmak isteyen ülkelerin IMF üyesi olması ön koşulu vardır. IMF’in kuruluş sözleşmesinde yapılan bir değişiklikle IMF, üyelik aidatını ödemeyen ülkelerin üyelik statüsü askıya alabilmekte ve yükümlülüklerini yerine getirmemekte israr eden ülkelerin üyelikten çıkmalarını talep edebilmektedir. Ayrıca, üye ülkeler yazılı bildirimde bulunmak şartıyla istedikleri zaman IMF üyeliğinden ayrılabilmektedirler.

Birleşmiş Milletler’e üye olan Kuzey Kore, Küba, Andorra, Liechtenstein ve Monaco IMF üyesi değildir.

IMF’ye Borcu Olan Ülkeler

IMF’in kredi verdiği üye ülkeler arasında en çok borçlu olan ilk 5 ülke:

• Portekiz
• Yunanistan
• Ukrayna
• İrlanda
• Pakistan

IMF Türkiye İlişkileri

Türkiye, 1961 – 2008 arasında kredi almak için sıkça başvurduğu IMF ile toplam 19 stand-by kredi anlaşması imzaladı. Bu süreç içinde IMF, Türkiye’ye toplam 50 milyar dolar kredi verdi. 19uncu ve en son stand-by anlaşması Ocak 2005 tarihinde imzalandı ve bu kredinin geri ödemesi ise 2013 yılında tamamlandı. Halen Türkiye’nin IMF’ye kredi borcu bulunmuyor.

Türkiye IMF'e Ne Zaman Üye Oldu?

IMF'ye 1947 yılında üye olan Türkiye, IMF ile ilk stand-by kredi anlaşmasını 1 Ocak 1961’de imzaladı.

IMF Kota Sistemi Nedir?

IMF’e üye 189 ülkenin her biri katkı payı veya üyelik aidatı ödemekle yükümlüdür. IMF’in her ülkenin ekonomik büyüklüğüne göre belirlediği bu katkı paylarına kota aboneliği adı veriliyor. Kota sistemine göre ülkelerin IMF’ye ödemekle yükümlü olduğu azami katkı payı, üye ülkelerin oy hakkı ve ülkelerin IMF den alabilecekleri kredi limitleri ülkelerin kotalarına göre belirleniyor. IMF kotaları SDR adı verilen uluslararası rezerv para birimi cinsinden belirleniyor.

Mart 2017 ‘de yapılan en son güncellemelere göre IMF’e en büyük katkıyı sağlayan ABD’nin kotası 82,99 milyar SDR (yaklaşık 118 milyar ABD doları) iken en az katkı sağlayan ülke Tuvalu’nın kotası 2,5 milyon SDR (yaklaşık 3,5 milyon ABD doları) dır. Türkiye için belirlenen kota tutarı 4.7 milyar SDR (yaklaşık 6,5 milyar ABD doları) olup ve toplam kotanın %0,98’ini temsil etmektedir.

IMF’nin Borç Verme Şartları

IMF’ten kredi almak isteyen ülkeler, kendilerini borç almaya iten sorunları ortadan kaldıracak ekonomik politikaları düzenlemeyi kabul ederler. IMF’in borç verme şartları, borç alan ülkenin aldığı borcu geri ödeyebilmesini sağlamayı hedefler. Borç alan ülkeler, IMF ile işbirliği yaparak, IMF’in desteklediği makroekonomik ve yapısal politikaları ve hedeflere ulaşmada kaydedilen ilerlemenin izlenmesini sağlayacak araçları oluşturmak zorundadırlar. Böylece, ülkelerin ödemeler dengesi problemlerini aşmak için ulusal ve uluslararası refaha zarar verecek yöntemlere başvurmaları önlenmekte ve IMF’ten alınan kredinin geri ödenmesi sağlanmaktadır. IMF destekli programın başarıya ulaşması için gereken politikaların seçilmesi, oluşturulması ve uygulanmasından birinci derecede sorumlu olan kredi talep eden ülke ekonomik ve finansal politikaları içeren IMF Programı niyet mektubunu IMF’e sunar..

IMF destekli programın uygulanmasını sağlamak kredil tutarı borçlanan ülkeye taksitler halinde ve programa uygun politikaların izlenmesi koşuluna bağlı olarak ödenir. Program gözden geçirmeleri, IMF Yönetim Kurulu’nun çeşitli kriterlere göre programın plana uygun yürütülüp yürütülmediğini değerlendirme olanağı sağlar.

IMF Anlaşmalarının onaylanması borç alan ülkenin belirlenen politikaları uygulama şartına bağlıdır.

Uluslararası Para Fonu Kredisi Nasıl Alınır?

IMF ülkelerin farklı ödemeler dengesi problemlerine göre farklı tipte krediler vermektedir. Ayrıca düşük gelir grubundaki ülkeler daha uygun koşullarla kredi kullanabilmektedir. IMF kredilerinin büyük bir bölümünü gelişmekte olan ülkelere kısa dönemli cari açık problemlerini aşmaları için verilen Stand-by Anlaşmaları kredileri oluşturmaktadır.

Ödemeler dengesi problemi yaşayan üye ülke IMF’ye başvurduğunda ilgili IMF ekibi ülkedeki hükümet yetkilileriyle görüşerek ülkenin mevcut ekonomik ve finansal durumunu ve finansman gereksinimini değerlendirir ve çözüme ilişkin politkaların belirlenmesi konusunda anlaşmaya varırlar.

Kredi talebinde bulunan ülkenin hükümet yetkilileri ve IMF ekibinin mutabakata varmaları durumunda IMF borç vermeyi kabul eder. Kredi alacak ülkenin niyet mektubu IMF Yönetim Kuruluna sunulur. Politikalar ve finansman paketi üzerinde anlaşmaya varıldıktan sonra IMF Yönetim Kurulu’na ülkenin politikaları uygulama niyetinin kabul etmesi ve IMF kredisi kullanmasını onaylaması tavsiye edilir.

Bretton Woods Nedir?

Bretton Woods, Birleşmiş Milletler’in 1944 yılında ABD’nin New Hampshire Eyaletinde bulunan Bretton Woods kasabasında düzenlediği Para ve Finans Konferansı’ına katılan 44 üye ülke tarafından imzalanan yeni uluslararası para sistemi anlaşmasının adıdır.

Bretton Woods Sistemi Nedir?

Bretton Woods Anlaşmasıyla yeni global para sistemi yürürlüğe girdi. Buna göre;

• O zamana kadar uygulanan altın standardı terkedilerek yerine ABD doları rezerv para birimi olarak kabul edildi. 1 ABD dolarının değeri 0,028 ons altına eşitlendi.
• Yeni kurulan sistemi izlemek üzere IMF ve Dünya Bankası Kuruldu
• Üye ülkeler ulusal paraları ile ABD doları arasında sabit kur poltikası izlemeyi kabul ettiler
• Ülkeler paralarının değerini düşürmek veya başka yollarla ticaret savaşlarına girmeyeceklerini taahhüt ettiler.

I. Dünya Savaşına kadar dünyada tüm ülkeler altın standardı kullanıyordu ancak savaş giderlerini karşılamakta zorlanan ülkeler para basmak zorunda kalınca altın standardını terk etti. Ancak hiperenflasyon ve yüksek volatilite gibi sorunlar yaşandığı için yeniden altın standarında geri dönüldü. 1929’da ABD ‘de yaşanan büyük bunalımda dolar hızla değer kaybederken altına hücum yaşandı. Bretton Woods Anlaşmasıyla altın standardı terk edilerek bu türden krizlerin tekrar yaşanmasının önüne geçilmsi amaçlandı.

Stand-By Anlaşması Nedir?

Stand-By kredi anlaşması, kredi alanın geri ödeme yükümlüğünü yerine getirmemesi olasılığına karşı geri ödenme garantisi sağlayan bir teminat mektubu verilmesini sağlayan kredi anlaşmasıdır. IMF, kısa süreli ödemeler dengesi problemi yaşayan ülkelere Stand-by anlaşmasıyla borç vermektedir.

IMF ve Dünya Bankası

IMF ve Dünya Bankası Arasındaki Fark

Bretton Woods Kuruluşları olarak bilinen ve uluslararası ekonomi ve finans düzenine destek sağlayan IMF ve Dünya Bankası devletlerarası iki kuruluş olarak bir çok yönden benzerlik taşımalarına rağmen amaçları, büyüklükleri ve kaynakları farklıdır.

• Dünya Bankası’nın genel amacı az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki yaşam kalitesinin artırılmasını sağlayacak ekonomik kalkınmayı finanse etmek, ekonomik ve sosyal gelişmeyi desteklemektir.
• IMF‘in temel amacı ise üye ülkelerin para, finans ve kur politikalarını denetleyerek uluslararası ekonomik ilişkilerin gelişmesi, istihdamın artırılması, ekonomik faaliyetlerin gelişmesine uygun sürdürülebilir bir ortamın yaratılarak dünya genelinde yaşam standardının yükselmesini sağlamaktır.
• Ekonomist ve finançılardan oluşan toplam 2.300 çalışan bulunan IMF’in herhangi bir bağlı veya yan kuruluşu yoktur, buna karşın çok çeşitli disiplinlere mensup toplam 7.000 çalışanı ve dünya genelinde 40 ofisi bulunan Dünya Bankası’na bağlı beş alt kuruluş görev yapmaktadır.
• Dünya Bankası yatırımcılar ve yatırım alanlar arasında aracılık yapan bir tür yatırım bankasıdır. Sermayesi 179 milyar dolar olan Banka’nın 189 üyesi aynı zamanda bankanın hissedarları konumundadır. Banka’nın alt kuruluşları tahvil ihraç ederek piyasadan ve üye ülkelerden bağış alarak kaynak sağlar. IMF ise üylerinden topladığı kota ve üyelik aidatlarından oluşan kredi havzundan üyelerine kredi kullandıran bir kuruluştur.
• Dünya Bankası sadece gelişmekte olan ülkelere kredi sağlarken, IMF, zengin veya fakir finansal sorun yaşayan tüm üyelerine kredi sağlayabilir.

Dünya Bankasının Görevleri

II. Dünya Savaşında yıkıma uğrayan ülkelerin altyapılarının yeniden inşası için kredi sağlamak amacıyla, 1944 yılında, Uluslararası Yeniden Yapılandırma ve Kalkınma Bankası (International Bank for Reconstruction and Development) adıyla kurulan ve daha sonra Dünya Bankası (World Bank) adını alan kuruluş geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde yoksullukla mücadeleye, istikrarlı ekonomik büyümeye ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesine önemli katkıda bulunan tüm sektörlere çeşitli yollarla destek sağlamaktadır. Bunun yanında iklim değişikliği, salgın hastalıklar ve göçmenler gibi küresel sorunların çözümü konularında da etkin bir rol üstlenmektedir.

Merkezi ABD’nin başkentii Washington DC’de bulunan Dünya Bankası ’nın resmi internet sitesinde, Dünya Bankası’nın günde 1,90 doların altıda gelire sahip aşırı yoksul nüfusun 2030 yılına kadar %3’e indirilmesini ve her ülkedeki en düşük gelir grubunun temsil eden %40 nüfusun gelirinin artırılmasını hedeflediği ve bu amaçlar doğrultusunda 2015 yılında 60 milyar dolar kredi verdiği belirtiliyor. Dünya Bankası’nın alt kuruluşları:

• IBRD (Uluslararası Yeniden Yapılandırma ve Kalkınma Bankası: Orta gelir grubundaki gelişmekte olan ülkelerde eğitim, sağlık ve altyapı hizmetleri veren kamu kuruluşlarına kredi sağlar.
• IFC (Uluslararası Finans Kuruluşu): Gelişmekte olan ülkelerde istihdam sağlamak üzere bu ülkelerdeki özel sektör yatırımlarını destekleyeci kredi sağlar.
• IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği): Yoksulluk sınırının altındaki ülkelere hibe ve uygun şartlarda kredi sağlar.
• MIGA (Çok Taraflı Yatırım Garantisi Ajansı): Gelişmekte olan ülklere yatırm yapan yabancı yatırımcılara ülke riski, kur riski ve jeopolitik risklere karşı korunma desteği sağlar.
• ICISD (Uluslararası Yatırım İhtilafları Çözüm Merkezi): Yatırımcılar ve yerel hükümetler arasında doğabilecek ihtilafların çözmünde arabuluculuk yapar.

Paranın Fonksiyonları Nelerdir?

Paranın 3 temel fonksiyonu vardır:

• Değişim Aracı: Para, takas veya barter gibi oldukça zor olan yöntemlerin yerine geçerek, değişim işlemlerini kolaylaştırır.
• Tasarruf ve Yatırım Aracı: Para, ileriye dönük alış veriş veya yatırımalar için saklanması, biriktirilmesi en kolay araçtır.
• Değer Hesaplama Aracı: Mal ve hizmetlerin değerinin belirlenmesinde bir ölçüm aracı olarak para kullanılır.

İlgili Terimler ve Anlamları:

International Ne Demek?

İngilizce bir sözcük olan international uluslararası demektir.

Borç Nedir? / Ne Demek?

Yükümlülük anlamına gelen borç sözcüğü iade edilmek üzere alınan, mal, nakit ve benzeri likit varlıkları ifade eder.

Fonun Anlamı /Fon Nedir Kısaca?

Belirli bir iş için kullanılmak üzere ayrılan kaynağa fon adı verilir.

Uluslararası Ekonomi Nedir?

Dış ticaret, yatırmlar, borç ve alacak ilişkileri, döviz kurları gibi ülkeler arasındaki ekonomik ilişkilerin tümü uluslararası ekonominin alanına girer.

Para Fonu Nedir?

Finansal kaynak sağlayan fon anlamına gelir.