Bugün açıklanan aralık ayı enflasyon verisi hakkında görüş ifade edilirken uzmanlar tarafından belirtilen baz etkisi, fiyat artışlarında bir düşüşe işaret eder mi?
2023 yılının ilk haftasında iç piyasada özellikle memur ve emekli maaşlarına yansıyacak zam sebebiyle aralık ayı enflasyon rakamları merakla bekleniyordu.
Piyasaların ve uzmanların beklentisi, kasım ayında yüzde 84,39 olarak açıklanan yıllık tüketici fiyat endeksi (TÜFE) oranının aralık ayında baz etkisiyle yüzde 66,53’e düşmesiyken, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan veriye bakıldığında aralık ayında yıllık TÜFE verisi yine baz etkisiyle beklentilerden daha düşük gelerek yüzde 64,27 olarak açıklandı. Yine kasım ayında yüzde 2,88 olan ve aralık ayında yüzde 2,58’e düşmesi beklenen aylık TÜFE oranı da beklentilerin altında kalarak yüzde 1,18 olarak açıklandı.
TÜİK rakamlarına göre kasım ayında yıllık yüzde 68,9 olan ve aralıkta yüzde 53,6’ya gerilemesi beklenen çekirdek TÜFE ise yüzde 51,93 oldu. TÜİK verilerine göre ayrıca yıllık TÜFE konutta yüzde 79,8; gıdada yüzde 77,9; ev eşyasında yüzde 73 olarak açıklanırken aylık TÜFE ise sağlıkta yüzde 5,9; ev eşyasında yüzde 4,6; konutta yüzde 2,84 oldu.
Bugün ayrıca aralık ayına ilişkin üretici enflasyon endeksi (ÜFE) rakamları da açıklandı. Kasım ayında yüzde 136,02 olan yıllık üretici enflasyon oranı aralık ayında yüzde 97,72 olurken kasım ayında yüzde 0,74 olarak açıklanan aylık tüketici enflasyon oranı ise aralık ayında eksi 0,24 olarak kaydedildi.
Memur ve emekli maaş zamları için gösterge olarak kabul edilen yılın ikinci altı ayındaki enflasyon oranı ise yüzde 15,4 olarak açıklandı ve açıklanan aralık ayı verisi uyarınca memur ve emeklilerin alacağı maaş zamları da belli oldu. Buna göre emekliler yüzde 15,4 memurlar ise yüzde 16,4 oranında zam alacaklar.
ENAG enflasyonun yüzde 137,5, İTO ise İstanbul’da enflasyonun yüzde 92,97 olduğunu açıkladı
Öte yandan bugün açıklanan ve resmi olmayan ENAG verisi ile TÜİK verisi arasındaki fark dikkat çekti. Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG), aralık ayında yıllık enflasyonun (E-TÜFE) yüzde 137,55 seviyesinde gerçekleştiğini, aylık TÜFE’nin ise yüzde 5,18 olduğunu açıkladı. TÜİK’in yüzde 15,4 olarak açıkladığı ve memur ve emekli maaş zamlarına doğrudan etkisi olan son 6 aylık enflasyon oranı ise yüzde ENAG verilerinde yüzde 38,57 olarak dikkat çekti.
Yine geçtiğimiz günlerde açıklanan ve resmi olmayan İstanbul Ticaret Odası (İTO) verilerine göre, kasım ayında İstanbul’da yıllık bazda yüzde 105,5 olarak ölçülen TÜFE aralık ayında baz etkisiyle yüzde 92,97’ye geriledi. Aylık TÜFE ise yüzde 2,94 oldu.
Baz etkisi nedir, fiyatlarda reel bir düşüşe işaret eder mi?
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) internet sayfasında baz etkisi şu şekilde tanımlanıyor: "İki dönem arasındaki değişim hesaplanırken, değişime referans alınan dönemde normalden önemli ölçüde düşük veya yüksek bir gerçekleşme olması durumunda değişim hesaplandığı döneme yansıyan etkiyi ifade etmektedir. Örneğin 2014 kasım ayı yıllık enflasyonu hesaplanırken, 2014 yılı kasım ayı tüketici endeksinin 2013 yılı kasım ayı tüketici endeksine göre yüzde değişimi alınmaktadır. 2013 yılı kasım ayında tüketici endeksi normal ortalamalara göre çok daha düşük bir oranda artmış ise 2014 yılı kasım ayında yıllık enflasyonu yükseltici bir baz etkisi görülecektir.”
Fakat pratikteki görüntüyü, Bilken Üniversitesi İktisat Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hakan Kara şöyle açıklıyor:
Kaynak: Twitter-Hakan Kara
Yani buradan baz etkisinin enflasyonu kağıt üzerinde düşürse de, fiyat artışlarına negatif etkisi olmadığını ve fiyat artışlarının devam ettiğini anlıyoruz. Özetle, açıklanan yıllık enflasyon oranı baz etkisiyle düşse de tüketicinin alışveriş esnasında karşılaştığı fiyatların genel seviyesi, bir önceki aya göre yine de artış gösterdi.
