2025 yılında geçerli olacak asgari ücret için geri sayım devam ederken, "Türkiye’de asgari ücret komşuluğu ne kadar yaygın, 2024 yılında asgari ücretin alım gücünde ne kadar kayıp yaşandı?" gibi merak edilen soruları sizler için cevapladık.
2025 yılında uygulanacak olan asgari ücretle ilgili görüşmelerde son dönemece girildi. Asgari Ücret Tespit Komisyonunun ilk üç toplantısında herhangi bir rakam dile getirilmez iken bu hafta perşembe veya Cuma günü yapılması planlanan dördüncü toplantıda 2025 yılında uygulanacak olan artış miktarının belirlenmesi bekleniyor.
Asgari ücrete ilişkin merak edilenlere dair ilk yazımızda asgari ücretin tanımını, Türkiye ve dünyadaki tarihini ve Türkiye’deki yasal zeminini sizlere kısaca aktarmıştık. Bu yazımızda ise geçtiğimiz günlerde Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonunun yayımladığı DİSK-AR Asgari Ücret Araştırması 2025 başlıklı araştırmada yer alan veriler ışığında asgari ücret komşuluğundan ve 2024 yılında asgari ücretin alım gücünde yaşanan kayıptan söz edeceğiz.
Asgari ücret komşuluğu nedir, Türkiye’de ne kadar yaygındır?
Asgari ücret komşuluğu kavramı, asgari ücrete çok yakın ücret alanları ifade etmek için kullanılmaktadır. DİSK-AR araştırmasında asgari ücretin yüzde 5, yüzde 10 ve yüzde 20 fazlasına kadar ve bu seviyenin daha aşağısında ücret alanlar bu kapsamda kabul edilmekle birlikte araştırmada 2023 yılında kayıt dışı çalışanların yüzde 91,3’ünün asgari ücretin yüzde 20 fazlası veya altında bir ücretle çalıştığı, yani bu kapsama girdiği ifade edilmiştir. Yine 2023 yılı verilerine göre kayıt dışı çalışan her 10 işçiden 4 tanesinin 2023 yılı asgari ücretinin yarısı civarında (4.500 TL) ve altında ücretle çalıştığı, yüzde 81,5’inin ise asgari ücret ve altında bir ücret aldığı belirtilmiştir.
Araştırmada, 2002 yılında kamu kesimi dahil asgari ücret komşuluğunun yüzde 39 seviyesinde olduğu belirtilirken 2023 yılında bu seviyenin yüzde 52,4 seviyesine yükseldiği, asgari ücretin yüzde 50 fazlası ve altında maaş alanların oranının ise yüzde 69,3 seviyesinde olduğu ortaya konmuştur.
Araştırmada dikkat çekici bir nokta, asgari ücrete yakın olan komşu ücretlerin oranının toplam çalışanlar arasında oldukça artması sebebiyle asgari ücret ve yakınındaki ücretlerin ortalama ücrete oldukça yaklaşmasıdır. 2012 yılında ortalama ücret asgari ücretin 2,25 katı iken 2022 yılında bu oran 1,56’ya gerilemiştir.
DİSK-AR araştırmasında 2022-2023’teki eğilimin 2024 yılında da geçerli olduğunun söylenebileceği ifade edilmiştir.
Asgari ücretin alım gücü 2024 yılında nasıl değişti?
Hatırlanacağı üzere 2022 ve 2023 yıllarında yüksek enflasyon sebebiyle asgari ücrete temmuz aylarında bir zam daha gerçekleştirilmiş, böylelikle asgari ücretin yüksek enflasyon oranı karşısında alım gücünü bir nebze olsun koruması amaçlanmıştı. Ancak 2024 yılında, önceki iki yıl temmuz ayında gerçekleştirilen ara zam gerçekleştirilmedi. 2024 yılında uygulanan net asgari ücret miktarı olan 17 bin 2 TL, 2024 yılının nisan ayında açlık sınırının altında kaldı ve sonrasında da bunun üzerine hiç çıkamadı. Yani en az 7 milyon asgari ücretli çalışan nisan ayından bu yana tam sekiz aydır mevcut açlık sınırının altında bir ücretle yaşıyor.
Yıllık net asgari ücret 2024 yılı başında 15 cumhuriyet altını alabiliyorken şu anda bu seviye 10 cumhuriyet altınına düşmüş durumda. DİSK-AR 2025 araştırması, 2024 yılında asgari ücretin yıllık alım gücü kaybının 55 bin TL seviyesine yaklaştığını ortaya koydu.
