Asgari ücret tartışmalarının arttığı konut talebinin ise düşmeye devam ettiği bir dönemde asgari ücretlinin 2018 - 2023 yılları arasındaki konut alım gücünü mercek altına aldık.
Enflasyonun artış hızının yavaşlamasına rağmen enflasyonda henüz tepe noktanın görülmediği fikri, asgari ücrete 2024 yılı için nasıl bir düzenleme yapılacağı konusunun önemini artırdı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise bu hafta gerçekleşen Kabine toplantısının ardından asgari ücreti belirleme sürecine yönelik, "İşçilerimizin onayını alacak, işverenlerimizi de yormayacak ve istihdama zarar vermeyecek bir asgari ücret hedefi ile süreç yönetilecek" ifadelerini kullanmıştı.
Asgari ücrete bir önceki zam ise 1 Temmuz 2023 tarihinden itibaren geçerli olacak şekilde düzenlenmiş ve bu zam ile birlikte net asgari ücret 11 bin 402 lira seviyesine yükseltilmişti. O tarihlerde, dönemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin net asgari ücretin 500 dolar seviyesinin altında olmaması gerektiğini belirtmiş fakat açıklanan rakam bu seviyenin altında kalmıştı. Dolar kurundaki volatilite ise asgari ücretin dolar karşısındaki oynaklığının artmasına sebep oldu. Şu an gelinen noktada aylık net asgari ücret 394 dolar seviyesinin biraz altında bulunuyor.
*Tabloda 2022 ve 2023 yılları için yıl sonu değerleri kullanılmıştır, 2023 yılı USD hesabı bugünkü kur üzerinden yapılmıştır.
Açlık ve yoksulluk sınırına bakıldığında ise 2023 yılının ikinci dönemi için açıklanan net asgari ücretin açıklandığı ay dahi 11 bin 658 lira olan açlık ve 37 bin 974 lira olan yoksulluk sınırlarının altında kalması dikkat çekiyor. Türk-İş tarafından açıklanan son verilere göre de kasım ayında açlık sınırı 14 bin 25 TL’ye, yoksulluk sınırı ise 45 bin 686 TL’ye yükselmişti.
Konut fiyatları bazında bir karşılaştırma yapıldığında ise aylık net asgari ücret ve konut fiyatları arasındaki makasın zaman içerisinde açıldığı görülüyor. Buna göre 2018 - 2020 yılları arasındaki dönemde bu makas daha az iken, 2021 yılında ve 2022 Ocak - Haziran döneminde birim konut fiyatının (TL/m2) aylık net asgari ücretin iki katından daha fazla olduğu görülüyor. Rakamlar, 2022 Temmuz - Aralık döneminde ise birim konut fiyatın aylık net asgari ücretin üç katından daha fazla hale geldiğine işaret ediyor.
Öte yandan, 2023 yılının ilk yarısında birim konut fiyat net asgari ücretin iki katından biraz az iken, ikinci yarıda daha da gerilemiş durumda. Bu kapsamda bir hesap yapıldığında 2018 yılında net asgari ücretle çalışan bir bireyin 100 m2 bir konut satın alabilmek için 144 ay çalışmak zorunda iken şu anda bu süre 191 aya yükselmiş durumda. Diğer tüm harcamalar dışarıda bırakılıp tüm paranın konut için biriktirildiği düşünüldüğünde böyle bir örnekle karşılaşılıyor iken diğer harcamalar da hesaplamaya dahil edildiğinde bu sürenin çok daha uzayacağı öngörülüyor.
Konut talebi neden düşüyor?
Yaz aylarında başlayan konut satışlarındaki düşüş trendinin ardından geçtiğimiz aylarda da konut fiyatlarındaki artışın hayli yavaşladığına şahit olmuştuk. Talebin düşmesindeki sebeplerden en önemlisi ise faizlerdeki değişimdi.
Buna göre enflasyonun yüksek fakat faizin düşük olduğu dönemde birikimlerin korunabilmesi adına mevduat yerine konutu tercih eden yatırımcılar, haziran ayından bu yana Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) faiz artış politikasının bir sonucu olarak yavaş yavaş mevduata yönelmeye başladı. Faiz oranlarındaki artışın yanında bankaların ticari ve konut kredisi vermekteki isteksizliği de talebin yavaş yavaş azalmasına destek oldu. Faizlerin artmaya devam etmesi halinde fiyat artış hızındaki bu düşüşün sürmesi beklenebilir zira daha yüksek faizlerle kredi çekmenin zorluğu konut yatırımını daha az çekici hale getirmektedir.
