Geçtiğimiz cuma günü ABD senatosundan üçte ikilik çoğunluk ile geçen savunma bütçesi Türkiye’ye yönelik CAATSA yaptırımlarının uygulanmasını da içeriyor. Hem temsilciler meclisinde hem de senatoda üçte ikiden fazla çoğunluk ile kabul edilen tasarı başkanın veto etmesi durumunda tekrar senatoya gelecek. Donald Trump, bugün sosyal medya üzerinden savunma bütçesini veto edeceğini duyurdu. Senatonun savunma bütçesini tekrar üçte iki çoğunluk ile kabul etmesi durumunda başkan yasayı onaylamak zorunda kalacak.
CAATSA nedir?
Açılımı “ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası” olan CAATSA yaptırımları, 7 Ağustos 2017 tarihinde Rusya, İran ve Kuzey Kore’ye karşı ulusal çıkarları muhafaza etme amacıyla çıkarılan federal bir yasadır. CAATSA yasasının çıkarılmasının en önemli nedeni ABD başkanı Donald Trump’ın uluslararası arenada ABD’nin hasımları ile yeteri kadar mücadele edemeyeceği algısının oluşmasıdır. Bu algı nedeniyle senato, ABD’nin tehdit unsuru olarak gördüğü ülkelere karşı atılacak adımları yasal bir düzenleme ile garanti altına almak istemiştir.
Türkiye neden CAATSA yaptırımları ile karşı karşıya?
2017’nin sonlarında Türkiye’nin, Rusya ile S-400 hava savunma sistemlerini satın alma anlaşması imzalamasının ardından, Mike Pompeo endişelerini dile getirerek Türkiye’nin S-400’leri alması durumunda CAATSA yaptırımları ile karşı karşıya kalabileceğini belirtmiştir. ABD’nin bu duruma sert tepki vermesinin nedeni S-400’ün kabiliyetleri incelendiğinde anlaşılmaktadır. S-400 hava savunma sistemi sahip olduğu güçlü radar sistemiyle füze ve uçak gibi hava araçlarını tespit ve takip etme konusunda oldukça yetkin. Bu nedenle, NATO üyesi olan Türkiye’de kurulacak bir S-400 sisteminin Rusya’ya NATO ekipmanları ve manevraları hakkında bilgi sızdıracağı endişesini anlamak zor değil. Türkiye ise, ulusal çıkarlarını korumak amacıyla ihtiyaç duyduğu hava savunma sistemini ABD’nin Patriot sistemi ile karşılayamadığı için S-400 alımına yöneldiğini belirtmiştir. Türkiye’ye göre ABD Patriot füzelerini tam kullanım yetkisiyle Türkiye’ye teslim etmiş olsa idi, S-400 hava savunma sistemine sahip olmak hiçbir zaman gündeme gelmeyecekti.
CAATSA yaptırımlarında ABD başkanının rolü nedir?
CAATSA yaptırımları senatodan geçtikten sonra ABD Başkanının imzası ile yürürlüğe girmektedir. Bu noktada, başkan dilerse dosyayı imzalamayarak yaptırımların uygulanmasını geciktirebilmekte ve bir süreliğine engelleyebilmektedir. Yaptırımlar geçtiğimiz sene senatodan geçmiş olsa da Donald Trump, imzalamama seçeneğini kullanarak Türkiye’ye yaptırımlar uygulanmasını engellemişti. Bugünkü durumda ise, yaptırımlar savunma bütçesi kapsamında başkana sunulduğu için başkanın elleri kolları bağlı denilebilir. Donald Trump bugün yaptığı duyuruda savunma bütçesini veto edeceğini duyursa da senatonun bütçe üzerinde değişiklik yapmadan tekrar üçte ikilik çoğunluk ile kabul etmesi durumunda başkanın yasayı tekrar veto etme hakkı bulunmuyor. Yapılan düzenlemeye göre savunma bütçesi onaylandıktan sonra 30 gün içerisinde başkanın CAATSA yaptırımlarını devreye alması gerekiyor. Bu durumda Trump, CAATSA konusunda sessiz kalarak 20 Ocakta resmen göreve başlayacak olan Joe Biden’a topu atabilir. CAATSA kapsamında başkanın önceden belirlenmiş 12 madde içerisinden en az 5 maddeyi uygulamaya koyması gerekiyor.
CAATSA kapsamındaki 12 madde nedir?
CAATSA’nın “Rusya’nın Avrupa’da ve Avrasya’da etkinliğini azaltmaya yönelik önlemler” maddesinde 12 adet yaptırım seçeneği bulunuyor.
- Dış ticarete yönelik banka kredileri ve yardımlarının yasaklanması
- İhracat yaptırımları
- Amerika Birleşik Devletleri kurumlarından kredi alma yasağı
- Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu (IMF) dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere uluslararası finans kuruluşlarından kredi alma yasağı
- Finansal kuruluşlara ilişkin yasaklar
- İthalat yasaklamaları
- Kambiyo yasakları
- Bankacılık işlemlerine ilişkin yasaklar
- Yaptırım uygulanan kişinin ABD’de mülkiyet haklarının elinden alınması
- Yaptırım uygulanan kişinin mal varlıklarına veya kredilerine el konulması
- Yaptırım uygulanan kuruluşun kurumsal görevlilerinin sınır dışı edilmesi
- Yaptırım uygulanan kuruluşun baş icra görevlilerine yaptırımlar.
CAATSA yaptırımlarının olası etkileri nedir?
CAATSA dahilinde bulunan yaptırımlardan hangilerinin başkan tarafından seçileceği yaptırımların etkisi açısından büyük önem taşıyor. Başkan bu noktada ulusal ekonomiye büyük ölçüde zarar verecek olan kambiyo yasakları, ihracat yasakları, ithalat yasakları gibi maddeleri yürürlüğe koyarsa Türkiye ekonomisi büyük ölçüde olumsuz etkilenecektir. Fakat, belirli kişi ve kurumlar ile ilgili olan maddelerin uygulanması durumunda yaptırımların ulusal ekonomiye etkisi oldukça sınırlı olacaktır. Hafif maddelerin uygulanması durumunda Türkiye ile ABD arasında diyalog yolunun açılması için önemli bir zaman kazanılacaktır.
ABD’nin Türkiye’den beklentileri neler?
ABD’nin Türkiye’den tek beklentisi Rusya’dan satın alınmış olan S-400 hava savunma sistemlerini aktive etmemek ve ileride Rusya’nın ürettiği herhangi bir savunma sistemini kullanmamak. Türkiye’nin geçen sene teslim aldığı S-400 hava savunma gelecekte de aktive etmeyeceğine dair taahhüt verilmesi durumunda CAATSA yaptırımlarının kaldırılabileceği belirtilmektedir. Sonuç olarak ABD, Türkiye’nin Rusya ile herhangi bir askeri işbirliğine girmesini istemiyor.
