Günümüzde yenilenemeyen kaynaklardan küresel ekonomiye en fazla etki eden kaynak petroldür. Bunun sebebi, petrolün pek çok sektör için hala en önemli enerji kaynağı, kimi sektörler için ise doğrudan hammadde olmasıdır. Bu bağlamda petrol fiyatlarındaki değişim üretimi, dolayısıyla da ekonomiyi doğrudan etkiler. Petrol fiyatlarındaki anormal artışlar küresel ekonomi için tehlike çanlarından biri olsa da, artış trendini yakalamak yatırımcılar açısından oldukça karlı olabilmektedir. Peki petrol fiyatlarını etkileyen faktörler nelerdir ve bu faktörleri takip ederek gelecek fiyatlar için nasıl kestirimler yapılabilir?
Petrol fiyatları, her değerde olduğu gibi arz-talep dengesi doğrultusunda belirlenir. Bununla beraber, petrol piyasaları oligopol bir piyasadır. Bu oligopol yapının merkezinde ise OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler) oluşumunun bulunduğu söylenebilir. Nitekim, OPEC üyeleri dışındaki ülkelerin çoğunluğu ürettiği petrolü iç pazarda kullanmakta, dünyaya ithal edilen petrolün önemli bir kısmı ise OPEC üyesi ülkeler tarafından arz edilmektedir. Bu bağlamdai OPEC’in açıklamaları petrol fiyatlarına çok kesin bilgiler vermektedir. Örneğin, üretimde azalmaya gidileceği açıklaması arzın azalacağını, dolayısıyla da fiyatların artacağını neredeyse kesin bir şekilde ortaya koyar. Benzer bir şekilde Amerikan Petrol Enstütüsü’nün geçtiğimiz ay açıkladığı beklenenin altında üretim rakamları ile arzın azalmasına tepki veren piyasa petrol fiyatlarının artmasına sebep olmuştur. Bu bağlamda OPEC ve benzeri organizasyonlara ilişkin gelişmelerin yakından takip edilmesi petrol fiyatlarına dair iyi bir kestirim yapabilmenin en önemli hususlarından biridir.
Petrolde arza ve dolayısıyla fiyatlara etki eden başka bir husus, petrol üretimini doğrudan etkileyen anlaşmalar, protokoller ve yasalardır. Örneğin Biden hükümeti tarafından içişlerine gönderilen talimatla yeni üretim izinlerinin gözden geçirilmesi, bunun sonucunda ise yeni izinlere izin verilmemesi durumu önümüzdeki günlerde net bir şekilde belli olmak üzere söz konusudur. Böyle bir hamlenin arzı azaltacağı, dolayısıyla da yükselişe sebep olacağı aşikardır.
Küresel kriz ve afet durumları, nadiren ortaya çıkmakla birlikte, ortaya çıktıklarında petrol fiyatlarında ciddi değişimlere sebep olabilmektedir. Genelde küresel acil durumlarda altın, petrol gibi sınırlı kaynakların fiyatlarında artış beklenir. Bununla beraber, Covid-19’la yaşanan evlere kapanış, tüketim ve dolayısıyla üretimin önemli ölçüde düşmesine. dolayısıyla petrole olan talebin de azalmasına sebep olmuş ve 2020’nin özellikle Nisan ayında dolar son zamanların en sert düşüşlerinden birini yaşamıştır. Bununla beraber, birbiri ardına gelen aşı müjdeleri ve hızla başlayan aşılama kampanyaları ile normale dönüş süreci başlamış, bu da tekrar talebin ve petrol fiyatlarının artmasına sebep olmuştur. 2021’in devamında da petrol fiyatlarında pek çok otorite artış beklemektedir. Bununla beraber özellikle Covid-19 ile ilgili gelişmeler petrol fiyatlarının kestirimi açısından en azından önümüzdeki 6 ay kritik öneme sahiptir. Yeni dalgaların yaşanması ya da virüsün mutasyona uğraması gibi senaryolar talebin tekrardan ve belki de bu sefer daha sert düşmesine sebep olabilir.
Petrol, özellikle geçtiğimiz yılın mayıs ayından bu güne yatırımcıların yüzünü güldürmeye devam etmektedir. Bununla beraber, salgının hayatımızdan tamamen çıkması bile fiyatların sürekli olarak artacağı anlamına gelmemektedir. Özellikle OPEC gibi organizasyonların üretim kapasitelerini tamamen kullanmadığı, hala yeterince getirisi olmadığı için petrol çıkarılmayan rezervlerin olduğu gibi hususlar da göz önünde bulundurulmalı, talep artsa bile arzın da hızlıca artırılabileceği yatırımcının her daim aklında olmalıdır.
