Pazartesi günü açıklanan işsizlik verisinin ardından beliren stagflasyon riski ile birlikte, olası bir stagflasyon senaryosunun TCMB’nin yıl sonu enflasyon hedefini etkileyip etkilemeyeceği sorusu gündeme geldi.
Pazartesi günü Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan haziran ayı işsizlik verisi piyasa beklentilerinin tersine olacak şekilde sürpriz bir artış gösterdi. 2024 yılı ocak ayından bu yana düzenli biçimde azalan işsizlik oranının 2024 yılı haziran ayında yüzde 8,4 seviyesinden yüzde 8,2’ye inmesi bekleniyordu ancak işsizlik oranı yüzde 9,2 seviyesine yükselerek son 11 ayın zirvesine çıktı. Açıklanan bu verinin ardından yatırımcılar ve uzmanlar arasında ekonomide görülebilecek olası bir stagflasyon senaryosu tartışılmaya başlandı.
Stagflasyon nedir?
Türk Dil Kurumu, bir ekonomi terimi olan stagflasyonu “durgun şişkinlik” olarak tanımlıyor. Bunun sebebi stagflasyon kelimesinin, İngilizce “stagnation” yani daralma ya da durgunluk ve “inflation” yani enflasyon veya şişkinlik kelimelerinin birleşiminden türetilmiş bir ekonomik terim olması. Kelimenin bu şekilde türetilmesi ise stagflasyonun stagnasyon ile enflasyonun anda görüldüğü durumlara verilen isim olmasından kaynaklanmakta. Ekonomide durgunluk ve enflasyon bir arada görüldüğünde ve bu iki olgu aynı zamanda birbirini de tetiklemeye devam ettiğinde buna stagflasyon adı veriliyor.
Stagflasyon ne zaman görülür?
Yukarıda da sözü edildiği gibi stagflasyon, ekonomide durgunluk ve enflasyonun bir arada görüldüğü durumlarda ortaya çıkar. Normal şartlarda birbiriyle ters orantılı olan işsizlik ve enflasyon aynı anda artar ve bu durum ülke ekonomisinde içinden çıkılması zor bir sarmala dönüşebilir.
Stagflasyon senaryosunda enflasyon artar, yani ekonomide sürekli ve belirgin fiyat artışları görülür. Buna ek olarak büyüme hızı yavaşlar, ekonomik faaliyetler sekteye uğrar, işsizlik artar ve talebi karşılayacak arz da yaratılamaz. Günün sonunda yüksek işsizlik ve yüksek enflasyon görülen, içinden çıkılması zor olabilecek bir senaryo ile karşı karşıya kalınır.
Stagflasyon ve resesyon arasındaki fark nedir?
Stagflasyon ve resesyon ekonomik performans üzerinde benzer etkilere sahip olsa da aynı anlama gelmemektedir. İkisinin de işletmeler ve piyasalar üzerinde büyük olumsuz etkileri olmakla birlikte stagflasyon düşük ekonomik büyüme, yüksek enflasyon ve azalan istihdamla sonuçlanırken, resesyon düşük ekonomik faaliyetle sonuçlanan bir ekonomik dönemdir. Bu noktada aradaki farkı enflasyon oluşturmaktadır. Resesyon senaryosunda düşük ekonomik faaliyet görülse de fiyat artış baskıları kontrol altına alınmıştır, enflasyon gerilemektedir. Stagflasyonda ise yukarıda sözünü ettiğimiz gibi yüksek enflasyon görülmeye devam ederken işsizlik de bununla birlikte artar.
Stagflasyon örnekleri nelerdir?
Stagflasyon kavramı 1970’li yıllarda kullanılmaya başlanmıştır. Bunun sebebi Vietnam Savaşı sırasında ABD’de görülen yüzde 9’luk işsizlik seviyesi ve çift hanelerdeki enflasyon olmuştur. 1973 yılındaki petrol ambargosu döneminde ABD’de beş çeyrek arka arkaya kaydedilen negatif gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH), artan enflasyon ve işsizlik bu duruma sebep olmuştur. Stagflasyonun bilinen tek örneği budur.
Olası bir stagflasyon senaryosu enflasyon tahminlerini nasıl etkiler?
Şu anda ülkemizde görülen mevcut işsizlik oranı yüzde 9,2 seviyesine çıkmış durumda. Ancak ekonomistler geniş tanımlı yani gerçek işsizlik oranının yüzde 29,2 seviyesine çıktığına dikkat çekiyor. Yüzde 50 politika faizi ile birlikte izlenen sıkı para politikasına devam ediliyor ve dezenflasyon sürecinde girildiği ifade ediliyor. Yıllık tüketici enflasyonu her ne kadar yüzde 61,78 seviyesine inmiş olsa da son açıklanan yüzde 3,23’lük veri aylık tüketici enflasyonunda artışa işaret etti. Bütün bunların yanında sanayi üretimi düşüyor. Ekonomimizin stagflasyona doğru gittiği mevcut senaryoda kısa vadede enflasyon oranı da bu senaryodan nasibini alabilir TCMB’nin yıl sonu enflasyon tahmini olan yüzde 38’lik hedef seviyeye ulaşılamayabilir.
