Son üç yıldır FATF’nin gri listesinde bulunan Türkiye’nin bu listeden çıkmak adına attığı adımların ardından gri listeden çıkış sürecine ilişkin kritik kararın bugün açıklanması bekleniyor. Peki, gri listeden çıkmak neden önemli?
Türkiye, üç sene önce Mali Eylem Görev Gücünün (Financial Action Task Force - FATF) gri listesine girmişti. Yaşanan bu gelişmenin ardından geçen üç yılda bu listeden çıkmak için ise bir dizi adım atılmıştı.
Bu adımların ardından bugün gerçekleşecek genel kurul toplantısında Türkiye'nin gri listeden çıkış süreci görüşülecek.
FATF nedir?
FATF, 1989 yılında G7 ülkeleri tarafından kurulmuş bağımsız nitelikte bir uluslararası kuruluştur ve Paris’te OECD binasında faaliyet göstermektedir.
Kuruluş 16 ülke ile faaliyetlerine başlamakla birlikte günümüzde bu sayı 37 ülke ve 2 bölgesel kuruluş (Avrupa Komisyonu ve Körfez İşbirliği Konseyi) ile birlikte 39’a yükselmiştir. Rusya Federasyonu’nun üyeliği ise 24 Şubat 2023 tarihinden bu yana askıya alınmış vaziyettedir. Türkiye de 24 Eylül 1991 tarihinde FATF’ye üye olmuştur.
FATF’nin kuruluş amacı ise üye ve üye olmayan ülkelerin kara para aklama ve terörizm finansmanı konularında gerekli önlemleri alıp almadıklarını değerlendirmektir. FATF’nin değerlendirmeleri bağlayıcı olmamakla birlikte organize suç, yolsuzluk ve terörizmi önlemek için eşgüdümlü bir küresel müdahale sağlamayı amaçladığından üye ve üye olmayan devletler ve bölgesel kuruluşlar arasında bağlayıcıymış gibi bir etki yaratmakta, bir nevi kamuoyu oluşturmaktadır.
Gri ve kara liste nedir?
FATF’nin gri liste ve kara liste olarak iki listesi bulunuyor. Gri ve kara listeler her yıl üç kez güncelleniyor. FATF kara liste ülkelerini “eylem çağrısına konu olan yüksek riskli yargı alanları” olarak nitelendiriyor ve bunları kara para aklama, terörizm finansmanı ve yayılmacı politikanın finansmanı ile mücadelede ciddi stratejik eksiklikleri olan ülkeler olarak tanımlıyor. FATF üye ülkeleri, bu ülkelere karşı önlem ve aksiyon almaya davet ediyor.
Kara listede ise şu anda üç ülke bulunuyor: İran, Kuzey Kore ve Myanmar.
Gri liste ise “artırılmış (sıkı) izleme altındaki yargı alanları olarak” nitelendirilerek, terörizm finansmanı ve yayılmanın finansmanıyla mücadele rejimlerindeki stratejik eksiklikleri gidermek için FATF ile aktif olarak çalışan ülkeleri tanımlıyor. FATF'nin bir yargı yetkisini sıkı izleme altına alması, o ülkenin belirlenen stratejik eksiklikleri kararlaştırılan zaman dilimleri içinde hızla çözmeyi taahhüt ettiği ve bu esnada artırılmış izlemeye tabi olduğu anlamına geliyor.
Gri listede Türkiye ile birlikte şu ülkeler bulunuyor: Bulgaristan, Burkina Faso, Kamerun, Hırvatistan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Haiti, Jamaika, Kenya, Mali, Mozambik, Namibya, Nijerya, Filipinler, Senegal, Güney Afrika, Güney Sudan, Suriye, Tanzanya, Vietnam, Yemen.
Gri listeye neden girmiştik?
Türkiye, 2019 yılında FATF bünyesinde bir değerlendirilmeye tabi tutuldu, bu değerlendirmenin sonucunda eksikler belirlenerek bunların giderilmesi için Türkiye’ye süre verildi fakat bu sürenin sonunda bu eksikler giderilmeyince FATF kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanını önleme konusunda eksikleri olduğu gerekçesiyle Türkiye’yi gri listeye aldı.
2024 yılının Şubat ayında Türkiye’nin gerekli adımları atma konusunda eylem planını gerçekleştirdiğine karar kılan FATF saha ziyareti gerçekleştirme kararı aldı. Bu karar aslında Türkiye’nin gri listeden çıkarılması için önemli sinyallerden biriydi.
Öte yandan çarşamba günü kripto varlık düzenlemesini de içeren Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin TBMM’de kabulü ile FATF beklentileri ile uyum konusunda önemli bir adım daha atılmış oldu.
Gri listeden çıkmak neden önemli?
Öncelikle belirtmek gerekiyor ki gri listeden çıkmak bir prestij meselesi. Özellikle yabancı bankalara ve yatırımcılara güven vermek, uluslararası finansal iş birliklerinde tercih edilen bir ülke olmak; kuralların uygulandığı, kara para ve terörizm finansmanının engellendiği bir ekonomi imajını çizmek adına gri listeden çıkmak çok önemli. Gri listeden çıkmak aynı zamanda artırılmış izlemenin de son bulması demek.
Türkiye’nin gri listeden çıkışı piyasalarda kısa süreli bir olumlu bir hava yaratabilir fakat çok büyük bir etki yaratmasını beklemek yersiz olur. Ancak bugün gri listeden çıkışa yönelik verilecek bir karar ekonominin prestijini düzeltebilmek adına çok önemli bir gelişme olacaktır.
