ABD’de henüz çözüme kavuşturulamamış olan borç tavanı krizi ve temerrüt ihtimali sebebiyle küresel piyasalarda yatırımcılar dolardan uzaklaşırken, dolar endeksi ise dünkü düşüşünü sürdürüyor.
ABD’de gündemi meşgul eden en önemli konulardan biri, henüz çözüme kavuşturulamamış olan borç tavanı krizi ve bu kriz çözülmezse ABD’nin temerrüde düşmesi ihtimali. Konuyla ilgili olarak ABD Hazine Bakanı Janet Yellen’dan ise yeni bir uyarı geldi. Buna göre Yellen, mevcut krizin 1 Haziran 2023 tarihine dek çözülememesi halinde ABD’nin nakit sıkıntısı çekebileceğine işaret etti. ABD'de federal hükümet halihazırda ise 31,4 trilyon dolarlık borç limitine ulaşmış bulunuyor.
Borç tavanı uygulaması nedir?
Borç limiti ya da diğer bir adıyla borç tavanı uygulaması en kısa şekilde ABD’de federal hükümetin borçlarını ödemek için ödünç alabileceği para miktarının üst sınırı olarak tanımlanabilir.
ABD’de federal hükümetin her yıl planlanan bütçeden ve elde ettiği gelirden fazlasını harcaması halinde artan federal açığa karşı federal hükümete harcamaları gerçekleştirebilmek için sağlanacak borç miktarını sınırlayan bu uygulama 1917’den beri uygulanıyor ve üst limit ise yasayla belirleniyor.
Mevcut borç limiti yukarıda da belirtildiği gibi 31,4 trilyon dolar seviyesinde ve 2023 yılında ABD federal hükümeti bu limite ulaşmış bulunuyor.
ABD Başkanı Joe Biden, mevcut borç limitinin yükseltilmesi ve bu vesileyle federal hükümetin daha fazla borçlanabilmesinin önünü açabilmek adına Kongre ile müzakerelerine devam ederken; taraflar bir yandan da federal harcamaları sınırlamanın yollarını görüşüyor. Ancak görüşmelerin adeta bir krize dönüşmesinin sebebi Cumhuriyetçiler ve Demokratlar arasındaki anlaşmazlıklar. Buna göre Cumhuriyetçiler, Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu elinde bulunduruyor ve borç limitinin artırılmasna ilişkin görüşmelerde bazı önemli federal harcama kesintileri olması gerektiğini savunuyor. Öte yandan Demokratlar ise Cumhuriyetçilerin harcama kesintilerine ilişkin önerilerine karşı çıkıyor ve borç limitinin artırılması konusunda ısrar ediyor.
Borç limiti artırılmazsa ne olabilir?
Borç limiti ancak yasayla artırılabileceğinden federal hükümet borç miktarını kendi başına artıramıyor. Bu nedenle borç limitine ulaşan hükümet sadece elindeki nakit parayı ve gelirlerini, yani federal kaynakları harcayabiliyor. Buna ek olarak, bu süreçte ABD Hazinesi de federal hükümetin mali yükümlülüklerini yerine getirmeye devam edebilmesi için bazı olağanüstü önlemler alabiliyor.
Borç limitinin artırılmaması durumunda, eline yeni kaynak geçmeyen federal hükümetin planlanan harcamaları ve yükümlülükleri gerçekleştirememesi gibi bir sıkıntı doğabilir. Borçların geri ödenmesini de sıkıntıya sokacak bu durum, ABD’nin mali yükümlülüklerini yerine getiremeyecek duruma gelmesi halinde temerrüde düşmesi anlamına gelebilir.
Benzer bir örnek 2011 yılında yaşanmış; Kongre, borç limitini dolduran federal hükümetin borç limitini ağustos ayında artırıp krizin daha da derinleşmesinin önüne geçene dek uluslararası derecelendirme kuruluşu Standard & Poor's, ABD'nin notunu tarihte ilk defa en yüksek seviye olan AAA’dan AA+’ya indirmişti. Fitch Ratings ise ülkenin notunu negatif izlemeye almıştı.
Halihazırda bankacılık sektöründeki problemler, yapışkan enflasyon ve henüz atlatılamayan resesyon tehlikesiyle mücadele eden ABD ekonomisinin temerrüde düşmesi halinde bu durumun hem ABD ekonomisi hem de küresel ekonomiler üzerinde birçok negatif etkisi olabilir. Bu negatif etkilerin başında ülkenin resesyona sürüklenme ihtimali gelirken, buna ek olarak temerrüt durumunda Hazine Bakanı Yellen’ın da geçtiğimiz günlerde dile getirdiği gibi yatırımcı güveni geri dönülmesi çok zor yaralar alacaktır. ABD hükümetinin temerrüde düşmesi, küresel rezervin ABD doları olduğu küresel piyasalarda da çok büyük bir dalgalanma ve belirsizlik yaratacaktır. ABD doları değer kaybedecek, ABD’nin kredi notu da düşme tehlikesine girecektir.
Yatırımcılar dolardan uzaklaşıyor mu?
Mevcut durumda herhangi bir ilerleme kaydedilememesi halinde federal kaynakların 1 Haziran 2023 tarihine dek tükenebileceği öngörülüyor. Başkan Biden kırılma anına henüz gelinmediğini ve müzakereler devam edildiğini belirtse de, bu durumun yatırımcılar üzerindeki negatif etkisini şimdiden görmek mümkün. ABD doları kazançla kapattığı bir önceki haftanın ardından bu hafta aşağı yönlü bir hareket izliyor. 102,80 direncine yakın bir noktada aşağı yönlü harekete başlayan dolar endeksi şu dakikalarda yüzde 0,05’lik bir düşüşle 102,22 seviyesinden işlem görüyor. Bu düşüş hareketinin önemli nedenlerinden biri olarak ise borç tavanı krizinin yatırımcılarda güvensizlik uyandırması ve onları dolardan uzaklaştırması gösteriliyor. Diğer bir neden ise küresel piyasalarda artan risk iştahı. ABD dolar endeksi için takip edilecek önemli destek seviyeleri 101,70 ve 100,80 olarak göze çarpıyor.
